Staatssecretaris Van der Knaap van Defensie nam donderdagmiddag in Den Haag het initiatief voor een Nationale Veteranendag over van de commissie-Van Eekelen. Die vindt dat het evenement een bijdrage moet leveren aan de maatschappelijke erkenning van oud-militairen die onder oorlogsomstandigheden of in crisisbeheersingsoperaties hebben gediend.

Landen als Groot-Brittannië en de Verenigde Staten kennen al een aparte dag voor veteranen. Nederland telt ongeveer 70.000 veteranen. De bedoeling is dat de eerste veteranendag op dinsdag 29 juni 2004 wordt gehouden.

Het evenement is niet gebonden aan een vaste locatie. Commissievoorzitter Van Eekelen: „We kunnen op verschillende plaatsen in het land beginnen en centraal eindigen. Met een ArenA- of RAI-achtige bijeenkomst.” Scholen moeten actief bij de herdenking worden betrokken.

Van der Knaap kondigde donderdag aan het veteranenmonument zoals gepland te laten oprichten in Roermond. De bouw was tijdelijk stopgezet in afwachting van de discussie over de plaats van de veteranendag. Het monument zal op 24 oktober, de Dag van de Verenigde Naties, worden onthuld.

De commissie wilde de veteranendag niet op een nationale feestdag of op 4 of 5 mei zetten. De verjaardag van koningin Wilhelmina (31 augustus) viel af omdat die te dicht zit bij 7 september, de Indië-herdenking in Roermond. Van Eekelen: „Toen kwamen we uit bij de levende veteraan bij uitstek: prins Bernhard.”

Van der Knaap overhandigde het rapport van de commissie donderdagmiddag op Paleis Soestdijk aan de prins. Bij die gelegenheid kreeg de prins ook het draaginsigne van de veteranen opgespeld. Het insigne wordt de komende weken verstuurd aan alle 70.000 veteranen.

De prins vervulde in het verleden verschillende militaire functies, waaronder bevelhebber van de binnenlandse strijdkrachten. In die hoedanigheid was hij op 5 mei 1945 aanwezig bij de overgave van de Duitse troepen in hotel De Wereld in Wageningen.

Onbekend is dat de prins in de eerste dagen van de oorlog zelf het wapen ter hand nam. De historicus Teo van Middelkoop uit het Zeeuwse Kapelle hoorde het uit zijn eigen mond. Van Middelkoop publiceerde eind vorig jaar een boek over generaal Winkelman, opperbevelhebber van de Nederlandse troepen in de meidagen van 1940. Afgelopen maandag overhandigde hij in Paleis Soestdijk het boek aan prins Bernhard.

Bij die gelegenheid vertelde de prins dat hij in mei 1940 vanuit de tuin van het paleis in Den Haag op Duitse toestellen had geschoten. „Verbazingwekkend”, aldus Van Middelkoop. „De prins was kort na zijn huwelijk buitengewoon loyaal met de Nederlanders. Hij schoot nota bene op zijn landgenoten.”

Een ander opmerkelijk detail is dat prins Bernhard wist dat de Duitse inval aanstaande was. Van Middelkoop: „Hij kreeg van zijn broer die bij de Wehrmacht diende en in april 1940 aan de Nederlandse grens lag, een kaartje met de mededeling dat de broer binnenkort bij familie in Nederland op bezoek zou gaan. Daaruit leidde Bernhard af dat de Duitsers zouden komen. Hij gaf de informatie door aan generaal Winkelman.”

De koninklijke familie vluchtte kort na de inval naar Engeland. Van daaruit leidde Bernhard het Nederlandse verzet. Voor zijn verdiensten in de Tweede Wereldoorlog ontving de prins in 1946 het commandeurskruis van de Militaire Willemsorde en voor zijn operationele activiteiten het Vliegerskruis.

Volgens Van Middelkoop, docent geschiedenis aan het Calvijn College in Goes, had de prins grote achting voor Winkelman. „Het was een goeie vent, een dappere vent, vertelde hij me. Van kritiek op het functioneren van Winkelman wilde hij niets horen.”

Ten tijde van de oorlog groeide de verjaardag van de prins uit tot Anjerdag, genoemd naar de bloem die Bernhard vaak in het openbaar droeg en draagt. De 29e juni, de eerste ’Oranjedatum’ na 10 mei, bleek voor veel Nederlanders een uitgelezen gelegenheid om spontaan blijk te geven van hun vaderlandsliefde en hun aanhankelijkheid aan het koningshuis.

Op 29 juni 1940 tekende generaal Winkelman zelf het felicitatieredonderdag op Paleis Noordeinde in Den Haag. Dit tot ergernis van de Duitsers. Nog diezelfde middag maakten de bezetters een einde aan het festijn.

Dit najaar verschijnt een geheel herziene druk van het boek van Van Middelkoop. De prins heeft toegezegd op een aantal vragen van de auteur persoonlijk antwoord te geven.