Waar onder het genot van een stuk alpenkaas de afgelopen jaren vast wel eens lacherig op zal zijn gehoopt, is plots verworden tot een angstbeeld voor Zwitsers. Geen van hen had een jaar geleden voor mogelijk gehouden dat de frank binnen twaalf maanden zou flirten met pariteit tegenover de euro.

Maar deze week was het bijna zover: deed een euro aan het begin van dit jaar nog ruim 1,50 Zwitserse frank, woensdag werd een dieptepunt bereikt van 1,0075 frank, waarmee de frank in één jaar tijd zo’n 
30 procent is gestegen tegenover de Europese eenheidsmunt. En de trend lijkt voor de frank eerder „erop en erover” dan dat aan die stijging een einde is gekomen.

Belangrijkste oorzaak is dat beleggers wereldwijd wegvluchten uit alles waar te veel risico aan kleeft. En nu de schuldencrisis in de eurozone en de VS eerder uitbreidt dan inkrimpt, horen daar, naast aandelen, ook de euro en de dollar bij.

Veilige havens is wat beleggers willen: staatsobligaties van betrouwbare landen, edel­metalen zoals goud of platina en dus óók de frank. En munt die gezien wordt als baken van rust in onzekere tijden.

Voor veel toeristen was het dezer dagen dus even schrikken toen ze hun euro’s omwisselden voor franken. Het enige voordeel aan de recente koersontwikkeling is voor hen dat lastige omrekensommen niet meer gemaakt hoeven te worden; 1 frank is 1 euro, dat scheelt een hoop gedoe.

Maar niet alleen vakantie­gangers lijden aan de koersexplosie van de frank. Ook Zwitsers zijn er niet blij mee, vooral vanwege de schadelijke gevolgen voor de toeristische sector en het Zwitserse bedrijfsleven. Zo maakten voedingsgigant Nestlé en horlogefabrikant Swatch onlangs bekend flink nadeel te ondervinden aan de wisselkoers. Voor de vele Zwitserse exportbedrijven is het moeilijk concurreren met hun –steeds goedkoper wordende– buitenlandse concurrenten.

Het binnenlandse gemor was wellicht minder geweest wanneer Zwitsers, naast de nadelen die een sterke munt meebrengt, meer konden profiteren van een belangrijk voordeel ervan: een goedkopere import. Omdat de frank in andere valuta steeds meer waard is geworden, krijgen Zwitsers dus in principe voor dezelfde frank steeds meer waar.

Voor de Zwitserse consument gaat die vlieger echter onvoldoende op. De prijzen in Zwitserse supermarkten zoals Coop en Migros zakken voor geen meter. Dat heeft vooral te maken met Zwitserse regels die stellen dat winkels hun producten niet direct in het buitenland mogen kopen, maar verplicht bij Zwitserse filialen, aldus prijzenexpert Rudolf Strahm deze week.

Een voorbeeld: supers moeten artikelen van Nivea gedwongen betrekken bij het Zwitserse filiaal van deze cosmetica­fabrikant, en dus niet direct bij het hoofdkantoor van Beiersdorf in het Duitse Hamburg. Supermarkten klagen dat Zwitsers in grensstreken –het land grenst nagenoeg overal aan euro­landen– hierdoor hun inkopen steeds vaker over de grens doen. Om het tij te keren en het toenemende gemor te stoppen, besloot de Zwitserse centrale bank vorige week al om extra geld in de markt te pompen door de rente fors te verlagen. Normaal gesproken een recept voor een waardedaling, maar door de internationale financiële onrust steeg de frank echter vrolijk door.

Deze week, toen de pariteit met de euro op een haar na een feit was, besloot de centrale bank een stap verder te gaan en zei een reeks van monetaire maatregelen te overwegen om de frank te laten zakken.

In 1978, toen de Zwitserse centrale bank ook dergelijke maatregelen in het vooruitzicht stelde om de waarde van haar munt te dempen, leidden die grootschalige interventies inderdaad tot een goedkopere munt, maar ook tot een gierende inflatie. En daarvan houden Zwitsers misschien nog wel minder dan van een te sterke munt.

De centraal bankiers zullen dan ook blij zijn geweest dat grootschalig ingrijpen kon worden uitgesteld. Een dreigement van de Zwitsers om hun munt tijdelijk vast te klinken aan de euro was donderdag voldoende om de frank met 6 procent in waarde te laten dalen.

De vraag is voor hoe lang: vrijdag vond de frank opnieuw zijn weg omhoog.