Dat bleek zaterdag tijdens een bijeenkomst van het politiek forum van de PvdA, waarin diverse geledingen van de partij zijn vertegenwoordigd. Het Nederlandse leger kan volgens Koenders niet naar Irak en Congo tegelijk. „Daar heeft ons leger de mankracht, spankracht en financiën niet voor, waar de PvdA overigens mede schuldig aan is.”

Er moet dus een keuze worden gemaakt. Koenders hield zijn partijgenoten voor dat hij zich sterk blijft maken voor een vredesmissie naar Congo, maar dat de regering vermoedelijk toch kiest voor Irak. De PvdA zal een vredesmissie naar Irak pas steunen als blijkt dat de Nederlandse soldaten „wezenlijk bijdragen aan de veiligheid van de Irakezen”, zei Koenders. Partijleider Bos wil daarnaast eerst zekerheid hebben dat het doel van de missie „herstel van democratie en mensenrechten is, en niets anders.”

PvdA-voorzitter Koole zei op dezelfde bijeenkomst dat het kabinet bij de Amerikanen en de Britten opening van zaken moet eisen over de massavernietigingswapens in Irak. Dat het kabinet-Balkenende de mogelijke verdraaiing van de feiten door deze landen niet hoger speelt, is „een schande”, vindt hij. „Het kabinet gedraagt zich als een schoothondje van de regering-Bush en verzwakt hiermee de internationale rechtsorde.”

De PvdA-leden spraken ook over de Europese grondwet. „God staat er niet in”, zei PvdA-europarlementariër Van den Berg. „Die hebben we eruit gezet. God staat boven de wet.” Het politiek forum wil dat er een referendum komt over de grondwet. Partijleider Bos zei namens zijn fractie dat de PvdA de uitslag daarvan zal respecteren, ook als die negatief uitvalt.

Tijdens het debat over de regeringsverklaring was het Bos duidelijk geworden dat de coalitie het front gesloten houdt en dat de PvdA daar niet tussen komt. „Op al onze vragen om het beleid wat socialer te maken, kregen we een keihard nee te horen”, aldus de fractievoorzitter. „Nu we de winst niet halen in Den Haag, moeten we in het land aan de slag”, zei Bos. De PvdA-kamerleden zouden daarom vandaag oude stadswijken in gaan. „De mensen die we dan spreken, nodigen we later uit om hun onze plannen voor te leggen.”

Naast actuele politieke discussies kwam ook de partijvernieuwing van de PvdA ter sprake. „Voor de zoveelste keer”, verzuchtte een partijlid. „Ik ben begonnen met ”Tien over rood”, zat klem tussen de ”Schuivende panelen” en ben nu beland in de kapotte Haagse kaasstolp.” Een ander lid bezag de vernieuwing positiever: „Als je blijft vernieuwen, sta je in elk geval niet stil.”

Partijvernieuwing staat of valt met inhoudelijke en ideologische vernieuwing, aldus Bos. Hij pleitte dan ook voor een nieuw beginselprogramma. „Een kort, verbindend verhaal met gemeenschappelijke noties is nodig. Het moet discussies in de partij stimuleren, maar mag geen lakmoesproef worden van wie nu de echte socialist is.” Volgens Bos moet zijn partij af van het oude sociaal-democratische gelijkheidsdenken. „We moeten ons realiseren dat niet iedereen overal hetzelfde kan krijgen”, zei Bos. De PvdA moet, net als het kabinet, de nadruk leggen op meedoen. „Iedereen moet kunnen meedraaien in werk, bestuur en buurt.”

Bos gaat zijn partij ook weer voorzien van ideologische veren, nadat Kok die eerder had afgeschud. „Daar is niets voor in de plaats gekomen”, vindt Bos. „En het probleem met kale kippen is dat ze allemaal op elkaar lijken.”