Hoogleraar media en cultuur H. Beunders van de Erasmus Universiteit in Rotterdam is uiterst kritisch over de manier waarop de media berichten over de gebeurtenissen rond de oorlog tegen het terrorisme. „Vrij snel na de aanvallen in de Verenigde Staten zijn ze tot zelfcensuur overgegaan. We zagen de aanvallen en de chaos, maar we hebben niet het gebruikelijke bloed en de pijn gezien. We zagen en lazen vooral patriottische films en verhalen”, aldus Beunders gisteren in een interview met het ANP. Hij vindt dat in de verslagen esthetiek de overhand kreeg.

Zwak
Hij noemt het tamelijk zwak dat de Verenigde Staten de bewijzen dat Bin Laden achter de aanslagen zit, niet openbaar maken. „In mediatermen is dat ook niet erg slim.” Volgens Beunders moeten journalisten kritischer zijn: „Ik ben niet tegen zelfcensuur, maar de media moeten naast oorlogsverslaggeving ook reportages of verhalen maken over de gang van zaken rond de besluitvorming om Bin Laden als grote verdachte aan te wijzen.” Hij heeft die artikelen of aanwijzingen daartoe nog niet gezien.

„Je hoeft die verhalen niet direct te publiceren, maar je kunt wel de feiten rond die besluitvorming alvast achterhalen en verzamelen. Als het dan in Afghanistan uit de hand mocht lopen, heb je wel het verhaal op basis waarvan congresleden wellicht het besluit nemen de boel af te blazen.” Journalisten moeten niet alleen bij het Pentagon en in legertenten staan om naar de sciencefictionbeelden te kijken van het Amerikaanse leger, maar ook in de burelen van congresleden zoeken naar de feiten voor achtergronden, vindt Beunders.

Arabische nieuwszender
Opvallend in de Nederlandse media vindt hij de benadering en de toon in de eerste maand. „Er overheersten rouw en mededogen. Vooral op de televisie hadden journalisten het elke keer over ”wij” en ”ons” als ze de Verenigde Staten bedoelden, maar direct toen de bombardementen op Afghanistan begonnen, werd het opeens weer ”zij”. Het is dan toch weer onze pacifistische reflex van „waar zijn we aan begonnen.”

Opvallend in de ogen van P. Vasterman, docent massacommunicatie aan de School voor Journalistiek in Utrecht, is dat de Arabische nieuwszender Al–Jazeera zichzelf zo snel heeft ontwikkeld als nieuwsbron. „Dat westerse media de beelden overnemen, is positief omdat je tot nu toe alleen Amerikaanse beelden kreeg voorgeschoteld. Ik had er zelf niet op gerekend dat andere nieuwsbronnen zich zouden aandienen. Beelden van een Arabische nieuwszender geven wat meer tegenwicht aan de zaak”, aldus Vasterman.

Opmerkelijk vindt hij ook dat de Nederlandse media zich in deze oorlog veel bewuster lijken te zijn van de bronnen. Kranten, radio en televisie laten volgens Vasterman heel bewust zien waar de bron vandaan komt. „De Volkskrant had kort geleden op de voorpagina een foto van soldaten in gebed net voordat ze voedselpakketten zouden gaan droppen. Daaronder staat nu heel duidelijk dat die foto afkomstig is van het Amerikaanse leger.”

Ook radio en televisie benadrukken met regelmaat de bron of stellen met nadruk dat informatie niet altijd is te controleren. „De media kijken wat dat betreft met veel meer afstand tegen de oorlog aan, omdat ze zich er blijkbaar zeer van bewust zijn dat zich ook een grote propagandaoorlog afspeelt en dat ze daarvoor gebruikt kunnen worden.”