Mensen houden zich al eeuwenlang bezig met weersvoorspellingen voor seizoenen, die werden gepubliceerd in almanakken en vertaald in weerspreuken. Zo zijn er gezegden die in een bepaald type herfstweer een voorbode zien van de naderende winter. ”Is oktober warm en fijn, het zal een strenge winter zijn”.

De cijfers van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) kunnen die volkswijsheid echter niet bevestigen. Wanneer gekeken wordt naar de vijftien zachtste oktobermaanden van de periode waarover het instituut metingen heeft –drie eeuwen–, zijn er slechts drie gevolgd door een koude winter.

Zulke weerregels zijn de laatste decennia onder de loep genomen en op waarde beoordeeld. Vooral het werk van de Duitse meteoroloog Baur uit de jaren vijftig van de vorige eeuw is befaamd. De temperatuur in de eerste helft van december in Berlijn bleek een goede maatstaf. Was het in die periode meer dan 2 graden warmer dan normaal, was de kans op een zachte winter groot. Over een periode van 150 jaar waren er op die regel maar tien uitzonderingen.

Ook hedendaagse wetenschappers houden zich bezig met seizoensverwachtingen. Toch zijn de winterverwachtingen voor Europa nog altijd onbetrouwbaar. Prognoses voor langere termijn blijken alleen in bepaalde gebieden en in bepaalde seizoenen mogelijk.

KNMI-voorlichter Harry Geurts beaamt dat de winter dit jaar vroeg is ingevallen, al is dit de afgelopen decennia wel vaker voorgekomen. Zo’n vroege vorstperiode wil volgens hem niet zeggen dat hierop een barre winter volgt. „Meestal is de kou weer snel voorbij. Soms breekt daarna zelfs een uitgesproken zachte winter aan.” Eeuwen geleden werd die volkswijsheid gevat in het gezegde ”Zwaait de winter in november al zijn staf, zijn rijk vindt vroeg het graf”. Toch bestaat zo’n wetmatigheid niet, stelt Geurts. „Daarvoor is het weer te grillig.”

De komende dagen verwachten meteorologen kwakkelweer. Rolf Schuttenhelm van Meteo Vista, verantwoordelijk voor de website weeronline.nl, denkt dat Nederland met Kerst nog op veel plaatsen wit zal zijn. „Het sneeuwdek is voldoende dik om wat zachte lucht te weerstaan. Vandaag valt er bovendien nog een paar centimeter.”

Het kwakkelweer is in overeenstemming met een van de regels van Baur: ”Als het vriest in december, dooit het met Kerst”. De Duitsers noemen dat Weihnachtstauwetter, oftewel kerstdooiweer. Rond Kerst is het opvallend vaak warmer dan op andere dagen in december.

Toch luidt de conclusie van weerdeskundigen unaniem: het grillige weer laat zich niet in simpele regels vangen. Over het verdere verloop van de winter valt dan ook weinig zinnigs te zeggen.