Mexicaanse toestanden in en rond Eindhoven. Conflicten in de drugswereld eisen hun tol. Afgelopen zondag werden meer dan honderd kogels afgevuurd op een woonhuis. In de weken daarvoor zijn twee Eindhovenaren geliquideerd. Vorige week was er een schietpartij in de wijk Stratum. Eerder dit jaar was coffeeshop Carpe Diem in Helmond doelwit van aanslagen. Burgemeester Jacobs van die stad is na bedreigingen in verband met zijn drugsbeleid ondergedoken. De beschoten coffeeshop is onmiddellijk gesloten.

Hoe ernstig is de situatie? Heerst de anarchie door toedoen van drugsbendes?

Spapens, die enkele jaren geleden twintig georganiseerde wietbendes in het zuiden van Nederland onderzocht: „Het is volstrekt onacceptabel en zorgelijk dat een burgemeester moet onderduiken. Dit mogen de autoriteiten niet over hun kant laten gaan. Kennelijk vinden criminelen dat ze met de komst van een coffeeshop in Helmond te veel concurrentie kregen, al weet ik niet van de precieze toedracht van deze zaak.”

De wietteelt is in handen van zware criminelen?

„Er zijn nog wel zeg maar de lieve hippies die op een zolderkamertje een wietplantje telen, maar wietteelt is vooral een wereld van keiharde criminelen in georganiseerd verband. Denk aan de productie van 50.000 planten in een kas. Misdadigers die voorheen in de handel in harddrugs xtc actief waren, zie je weer terug in de wietteelt. In dat milieu worden conflicten meer dan eens met wapens beslecht.”

Uit het onderzoek van Spapens blijkt dat wietbendes vooral bestaan uit autochtone misdadigers, onder wie kampers, „maar ook mensen uit achterstandswijken en Brabantse dorpen.” Verder figureren in die criminele groeperingen ook Marokkanen en Turken.

Nederland is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een „marktplaats” voor wiethandel, stelt de Tilburgse criminoloog. Er gaan miljarden euro’s in om. „Het liberale drugsbeleid lokt mensen vanuit het buitenland naar Nederland. Naast de coffeeshops die worden gedoogd, ontstond ook een omvangrijke illegale handel in drugs. Denk aan een Duitser uit Hamburg. Die ging dertig jaar geleden naar een grensplaats in Nederland en kocht zijn paar grammen wiet bij een gedoogde coffeeshop. Zijn vrienden in Hamburg wilden ook wel van dat spul. Dus dacht die man: dat is goede handel. In de loop der jaren is zo naast de coffeeshops in de grensstreken nog een complete infrastructuur ontstaan van dealpanden en kilohandelaars met afnemers in de buurlanden.”

Topmensen bij Justitie zeggen dat veel wietbendes hun gang kunnen gaan.

„Dat is zeker een probleem. Aanpak van wiethandel staat over het algemeen laag op het prioriteitenlijstje. Een paar jaar geleden is weliswaar de Taskforce Aanpak Georganiseerde Hennepteelt opgericht, maar hun boodschap dat de wiethandel moet worden aangepakt, komt blijkbaar nog niet zo over.

Voor de politie is het frustrerend dat kopstukken van wietbendes er met een relatief lichte straf vanaf komen. Ik denk aan een onderzoek naar een wietbende waar meer dan tien rechercheurs een jaar lang aan werkten. Uiteindelijk kreeg een van de hoofdverdachten in hoger beroep 2,5 jaar cel opgelegd. Die man staat dus zo weer buiten en vervolgt zijn activiteiten. Rechters zijn veel te schappelijk en denken veel te rooskleurig over wiethandel. Ze hebben de wettelijke mogelijkheid om veel hogere straffen op te leggen.”

Dreigt in Nederland een staat in de staat?

„Criminelen stoppen hun met drugshandel verdiende miljoenen niet in een oude sok. Het geld wordt gebruikt voor de aankoop van vastgoed. Zo zijn er signalen dat Brabantse en Limburgse criminelen in de regio panden kopen met crimineel geld. Begin jaren negentig deden hasjhandelaar Klaas Bruinsma en consorten dat bijvoorbeeld ook in Amsterdam. Dat betekent een vermenging van boven- en onderwereld.”

Kunnen de Nederlandse autoriteiten de problemen aan?

„De handel in xtc hebben we de afgelopen jaren aardig onder controle gekregen. Dat had ook te maken met inmenging vanuit het buitenland. Premier Kok heeft rond het jaar 2000 tijdens een gesprek van een uur enorm op zijn falie gehad van toenmalig president Clinton van Amerika in verband met de xtc-handel in Nederland. Terug in Nederland heeft Kok de hele top van het openbaar ministerie bij elkaar geroepen en bevolen dat die xtc-handel moest worden aangepakt.” Lachend: „Misschien is het opnieuw nodig dat een hoge piet uit het buitenland hard met de vuist op tafel slaat.”