Tijdens de kabinetsformatie viel het departement van Veiligheid en Justitie in zijn geheel toe aan de VVD. Oud-burgemeester en VVD-partijvoorzitter Opstelten werd minister, het VVD-Tweede Kamerlid Teeven werd staatssecretaris.

De afgelopen maanden legden de twee een grote daadkracht aan de dag. De Kamer en de ministerraad kregen concrete wetsvoorstellen voorgelegd, andere voorstellen in wording werden aangekondigd. De ondertoon van het geheel is onmiskenbaar repressief.

Verschiet het veiligheidsbeleid van het kabinet-Rutte/Verhagen dus van kleur? „Ik zou het liever een doorstart willen noemen”, reageert dr. Hans Boutellier, directeur van het Verwey-Jonker Instituut en hoogleraar veiligheid en burgerschap aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. „Het kabinet-Balkenende I kwam met de veiligheidsnota ”Naar een veiliger samenleving”; eentje met een duidelijk strafrechtelijke insteek. Onder Balkenende IV was het ”Veiligheid begint bij voorkomen”. Wat Opstelten en Teeven nu doen, sluit weer goed aan bij Balkenende I.”

Een tweejarig wijkverbod voor veroordeelde straatboefjes, verplichte nachtdetentie voor raddraaiers in probleemwijken, een aanscherping van het tbs-beleid en alles wat het departement verder nog in petto heeft; voegt het veel toe?

Boutellier: „De grote vraag is inderdaad of we dit allemaal nodig hebben. Het laatste decennium is de criminaliteit al behoorlijk gedaald. En rond de aanpak van baldadige jongeren kan er op dit moment al veel. Heel veel.”

Boutellier verwijst naar de site veiligamsterdam.nl. „Klik maar door via ”indeling naar duur van maatregelen”. Als je alles aan mogelijke sancties optelt, strafrechtelijk, civielrechtelijk, vanuit de gemeentewet, de plaatselijke verordening of lokale veiligheidsprogramma’s, zie je dat het er in Amsterdam 25 zijn.

Natuurlijk kun je eindeloos doorgaan met dat hele pakket aan maatregelen, maar ik denk dat de ruimte voor zinvolle uitbreiding beperkt is. Mogelijkheden om acute misstanden hard aan te pakken, zijn er al volop. Denk maar aan de onlangs van kracht geworden voetbalwet. Die geeft burgemeesters bij dreigende verstoringen van de openbare orde de mogelijkheid voor het preventief opleggen van een meldplicht of een straatverbod. Dat gaat verder dan het voorstel voor een rechterlijk gebieds- of contactverbod dat Opstelten onlangs naar de Kamer stuurde. Dat behelst een uitbreiding waar een rechter pas naar grijpt nadat iemand veroordeeld is. Dat is echt een kwestie van verfijnen. Al kan het verbod goed van pas komen als de mogelijke terugkeer van een veroordeelde in zijn oude wijk te veel opschudding geeft.”

Als er al zo veel maatregelen zijn, wat kan qua veiligheidsbeleid dan nog hét verschil zijn tussen Rutte/Verhagen en Balkenende I tot en met IV? Boutellier: „Dit kabinet blaast harder op de trompet van repressief beleid. Als je in de praktijk kijkt welk beleid er straks wordt gevoerd, zijn de verschillen met voorgaande kabinetten waarschijnlijk niet zo groot. Een andere manier van het aan de man brengen van voornemens zou wel eens het belangrijkste verschil kunnen zijn.”

Rest de vraag wat de rol van Opstelten in dit alles zou kunnen zijn. Boutellier: „Hij is zeker niet alleen de man van law and order, maar heeft gelukkig ook oog voor het grotere, achterliggende verhaal.” Tekenend zou kunnen zijn dat de minister de Kamer in een spoeddebat over de veiligheid rond moskeeën en synagogen maande niet op het zoveelste repressieve actieplan aan te dringen. Geef de lokale driehoek gelegenheid met bedreigde minderheden in overleg te gaan, was zijn devies.

Boutellier: „Ik sluit niet uit dat hij de repressieve plannen van dit kabinet bewust wat forser neerzet om hardliners de wind uit de zeilen te nemen. Noem het een gezond stukje politieke tactiek.”

Nieuwe initiatieven

Onderstaande aangekondigde initiatieven treden als het aan de bewindslieden Opstelten en Teeven ligt zo snel mogelijk in werking:

Een wijkverbod als bijzondere voorwaarde bij een veroordeling van jeugdige raddraaiers.

Nog ruimere mogelijkheden om met vrijspraak afgesloten strafzaken te heropenen.

Verplichte nachtdetentie voor baldadige jeugd.

Tbs’ers die niet tijdig terugkeren van verlof de mogelijkheid tot proefverlof ontnemen.

Bij de politie bekende hooligans hinderlijk volgen en ‘verstoren’.

Strafeis bij geweld tegen gezagsdragers (politie en ambulancebroeders) verdrievoudigen.

Het opleggen van taakstraffen bij ernstige zeden- en geweldsmisdrijven helemaal uitbannen.

Maximumstraf bij huwelijksdwang verhogen.