„Een nieuwe doleantie staat voor de deur”
De totstandkoming van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) zal leiden tot een ongehoord drama en een scheuring in kerkelijk Nederland. Deze hartenkreet slaakt de hervormde ds. R. A. Grisnigt in een „persoonlijk pastoraal appèl” op de hervormde synode.
De Bennekomse predikant stuurde zijn brief eind januari. Nu, drie maanden later, heeft hij nog steeds geen inhoudelijk antwoord gekregen. Wel weet hij inmiddels dat zijn brief, en ook die van anderen, is doorgestuurd naar de commissie-Stelwagen. Dat is de zogenaamde antibreukcommissie, die een dreigende scheuring probeert te voorkomen.
Ds. Grisnigt zegt het zeer te betreuren dat er op zijn schrijven nog geen inhoudelijke reactie is gekomen. Hij ziet dat als een vorm van „doofpotpolitiek” van de synode.
Ds. Grisnigt verwijst in zijn appèl naar de datum van 1 mei 2004, wanneer naar verwachting de fusie van de Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken en de Evangelisch-Lutherse Kerk een feit zal zijn en de PKN totstandkomt. Dit houdt in dat het jaar 2003 een jaar zal worden waarin op elk niveau in de kerk de laatste stappen gezet zullen moeten worden. „In veel gemeenten die de gereformeerde belijdenis van de Hervormde Kerk lief is, zal dit grote onrust, spanning en verdeeldheid brengen. Een verdeeldheid die de facto zal leiden tot het ontstaan van één of zelfs meer nieuwe kerkverbanden.”
Ds. Grisnigt kan zich als oud-synodelid niet voorstellen dat de synode dit niet onder ogen heeft gezien. „Maar nog minder kan ik mij indenken dat u als synode zo’n afscheiding accepteert. En helemaal niet dat u voorbijgaat aan de pastorale nood.”
In de lijn van de voorgelegde kerkorde en ordinanties zal het volgens ds. Grisnigt niet zo kunnen zijn dat men ”hervormd” blijft zonder te leven onder de „koepel” van de PKN. Toch zullen veel ambtsdragers zich volgens hem niet „laten meenemen.” „Veel van deze bezwaarden zullen hun ambt niet neerleggen. Door hen zal gesteld worden dat zij de wéttige kerkenraad zijn van de achterblijvende hervormde gemeente. Juist zij die zich laten meenemen zijn in hun ogen de ónwettige kerkenraad.”
Ds. Grisnigt stelt dat tijdens de bezinningsdag van het Comité tot behoud van de Hervormde Kerk, in januari, de richting duidelijk is geworden die door veel bezwaarden te zijner tijd ingeslagen zal worden. „Een nieuwe doleantie staat voor de deur.”
Veel gemeenteleden zullen volgens ds. Grisnigt aangeven onder geen beding iets met de PKN van doen te willen hebben. „Zij hebben voor hun beleving aan deze kerk part noch deel. Naar hun mening is immers nooit gevraagd.” Ook kerkenraden die zich (in meerderheid of volledig) laten meenemen naar de nieuwe kerk, zullen niet bij machte blijken bezwaarde gemeenteleden ervan te overtuigen dat er geen andere weg is. „Predikanten zullen al evenmin op de tragedie enige invloed kunnen uitoefenen.”
Alles overziende betekent dit volgens ds. Grisnigt dat met de dag duidelijker wordt dat gemeenten op het punt staan te scheuren. „Heel wat gemeenten behorend tot de modaliteit van de gereformeerde gezindte in onze kerk zullen aanzienlijke schade oplopen. Veel gemeenten zullen zelfs hun bestaansrecht als zelfstandige gemeente met een predikant verliezen. Maar het ergste is dat broeders en zusters van hetzelfde geestelijke huisgezin uit elkaar worden gedreven. Gezinnen binnen één familie en leden van gezinnen zullen ieder hun eigen weg gaan. Daarenboven valt te vrezen dat niet één afgescheiden kerk, maar verschillende nieuwe kerkverbanden zullen ontstaan. En ten slotte, als gevolg van al deze ellende, zullen (vooral jongere) gemeenteleden, na alle pijn, verdriet en geruzie, de kerk voorgoed de rug toekeren.”
Ds. Grisnigt doet een klemmend beroep op de synode om „alsnog” koortsachtig naar wegen te zoeken voor de grote aantallen bezwaarden om metterdaad op alle kerkelijke niveaus hervormd te kunnen blijven. „Dus niet alleen in naam en lokaal, zoals nu in de nieuwe kerkorde wordt aangegeven. Inmiddels wordt steeds verder duidelijk dat de ruimte die de nieuwe kerkorde tot nu toe biedt volstrekt onvoldoende is om een ramp te voorkomen. Veel signalen die hierop wijzen, heeft u inmiddels uit alle hoeken van de kerk al vernomen. Maar nieuwe ontwikkelingen doen zich inmiddels voor. Een afscheiding, waarvoor gevreesd werd, gaat zich aftekenen. Als hervormde synode kunt u dit toch niet op zijn beloop laten?”
Ds. Grisnigt verwacht van de synode dat zij de realiteit van „een dreigend groot kerkelijk en persoonlijk leed” in ernst onder ogen ziet. „Verschuil u niet achter procedurele en formele standpunten. Neem uw verantwoordelijkheid en zoek uitwegen. Nú kan het nog. Deze brief wil een noodkreet én appel op u persoonlijk en als kerkelijke vergadering zijn om niet tot vereniging over te gaan voordat voor de vele bezwaarden een weg gevonden is, die zij ook zélf naar eer en geweten kunnen gaan.”
De Bennekomse predikant spreekt de synode aan op haar pastorale verantwoordelijkheid. „Laat uw hart voor de kerk breken onder deze nood opdat de kerk niet breekt!”
Ds. Grisnigt houdt de synode voor de gevolgen verantwoordelijk als zij deze noodkreet niet ter harte neemt. „Grote schade is onvermijdelijk, wanneer er geen verdere stappen gedaan worden van uw kant. Daarom nogmaals een appèl! Een appèl vanuit oprechte nood geboren. Geeft u, alstublieft, voor allen die hervormd zijn en die niet anders kunnen dan hervormd zijn, wegen aan om dit voluit te zijn en te blijven! Opdat gemeenten en het geheel van de kerk voor een ramp behoed worden. Maar vooral opdat de Naam van God niet bespot wordt in onze samenleving vanwege een drama dat zich in de kerk voltrekt.”
