Met Kerst moeten alle steigers, bouwliften en loodsen rond de kathedraal zijn verdwenen. In ieder geval voor één jaar, hoopt het kerkbestuur, dat al weer druk is met een miljoenen kostend onderhoudsplan voor de komende achttien jaar.

De restauratie, die in 1999 officieel werd gestart door prins Claus, is de derde grote restauratie van de beroemde kathedraal, die vanaf 1380 werd gebouwd. Halverwege de 19e eeuw, vóór de eerste restauratie, werd nog serieus overwogen de kathedraal in schoonheid te laten sterven, zo staat letterlijk in de archieven. Afbeeldingen tonen dat de kerk er erg slechts aan toe was.

Heel kort na afronding van de tweede restauratie (1965-1985) werden ernstige vormen van verwering geconstateerd aan de noord- en oostzijde van de Sint-Jan. Stenen en pinakels raakten los en er dreigde gevaar door vallende stenen. Na het herstel van de gerfkamer –waar de priester zich kleedt voor de mis– bleek ook de tufsteen van de oostelijke koorpartij (de achtersteven van de kerk) aan herstel of vervanging toe.

Niet lang daarna werd duidelijk dat de gevels van het noordtransept (de entree aan de Hinthamerstraat) er slecht aan toe waren. Ankers tussen de binnenmuren en de buitengevels bleken verroest, vertelt voorzitter Lerou van de restauratiecommissie van het kerk­bestuur.

In de laatste fase van de huidige restauratie zijn van het transept 6000 zandsteenblokken stuk voor stuk verwijderd en na vervanging van de roestige ankers teruggeplaatst. Het is gaandeweg duidelijk geworden dat de Sint-Jan veel te verduren heeft vanwege het wisselvallige Nederlandse klimaat: nergens in Europa volgt de vorstperiode zo dicht op de regentijd.

De Bosschenaren en honderdduizenden toeristen hoeven als de steigers weg zijn echter geen gloednieuwe, prachtig egale gevels te verwachten, tempert Lerou de verwachtingen vast. Een schilder heeft weliswaar de nieuwe zandsteen bijgekleurd, maar de kerk bevat na alle restauraties zo’n 38 verschillende soorten natuursteen. Ornamenten en beelden die in de loop van de restauratie zijn vervangen of hersteld, zitten alweer onder de groene algen. Van dichtbij zijn kleur- en soortverschillen goed te zien.

De huidige restauratie kostte 44 miljoen euro. Voor het geplande onderhoud vanaf 2011 aan bijvoorbeeld interieur, orgel, leisteen, beelden en glas in lood is nog geen dekking gevonden. Per jaar is ongeveer 1 miljoen euro nodig, rekent Lerou voor.

De vraag is hoe lang er nog draagvlak in de gemeenschap is om bij te lappen. Een kleine bijdrage per bezoeker zou in één klap alles oplossen, maar het bisdom weigert om religieuze redenen entreegeld te vragen voor een bezoekje aan de pelgrims- en bisschopskerk.

Een viering van de afronding van de restauratie staat gepland rond 2 en 3 april. Vermoedelijk zijn er in 2012 al weer bouwvakkers te vinden in en om de kerk.