In hetzelfde stuk zegt de raad dat de publieke omroepen zich veel meer van elkaar moeten gaan onderscheiden.

De cultuurraad is in grote lijnen tevreden over de gang van zaken in de kunst- en cultuurwereld, die mede daardoor met minder regels toekan. Het adviesorgaan toont zich minder in zijn nopjes met de ontwikkelingen in medialand.

Het vooradvies ”Cultuur, meer dan ooit” werd maandag aangeboden aan staatssecretaris Van Leeuwen van Cultuur. Hij of zijn opvolger moet deze zomer een uitgangspuntennota opstellen voor het toekomstige culturele beleid. Het vooradvies is bedoeld om daarbij van dienst te zijn. Het is bovendien een kader voor de Cultuurnota 2005-2008, het ”Kunstenplan”. Kunst- en cultuurinstellingen kunnen tot 1 december van dit jaar subsidie vragen. In mei 2004 komt dan het adviesplan daarover van de Raad voor Cultuur aan de bewindspersoon.

Volgens voorzitter W. Sorgdrager is het vooradvies „een ijkpunt, een momentopname, waarna zich debatten moeten gaan voordoen. Er kunnen altijd ontwikkelingen en wijzigingen zijn.”

Het vooradvies lijkt af te rekenen met de sterke politieke sturing waarmee de cultuurwereld door de Cultuurnota 2001-2004 te maken kreeg. Hoewel die sturing resultaten heeft afgeworpen, is de „autonome waarde van kunst en cultuur onder druk gezet”, aldus de raad. „Bovendien leidde het tot ongewenst gedetailleerde regelgeving, sterke departementale sturing en omvangrijke bureaucratische en administratieve processen. De sector is vitaler dan ooit en professionaliseert zich steeds meer. Dus moet de overheid zich terughoudend opstellen.”

Volgens de raad is er de afgelopen jaren meer spanning ontstaan tussen de inhoudelijke en de economische kant. „Ook blijkt dat een te zwaar aangezette ambitie om het publieksbereik te vergroten de kerntaken van instellingen onder druk kan zetten. Het stellen van algemene prestatie-eisen moet dan ook worden vermeden. Zo hoeft niet iedere instelling jongeren tot haar publiek te rekenen.”

Dit geeft de kunst- en cultuurwereld overigens geen vrijbrief om volledig zijn eigen gang te gaan: „Instellingen moeten zich niet loszingen van de ontwikkelingen in de samenleving, maar aansluiting zoeken bij wat zich in de maatschappij voltrekt.”

Voor het eerst komt de Raad voor Cultuur met sectoranalyses, bedoeld om de gang van zaken op weg naar het nieuwe ”Kunstenplan” voor iedereen zo doorzichtig mogelijk te maken. Uit de twaalf analyses blijkt dat zowel musea als theaters hun programma’s zo goed mogelijk gezamenlijk moeten afstemmen, zodat het publiek kan kiezen uit een rijker geschakeerd en evenwichtiger aanbod.

Bij de letteren staat de diversiteit onder druk, waarschuwt de Raad. „Verschraling kan worden tegengegaan door aandacht voor literatuuronderwijs en leesbevordering en door vaste boekenprijzen en specifiek letterenbeleid.”

De vernieuwing van het bibliotheekwezen dreigt her en der te verzanden. Nodig zijn de wil om lokaal en regionaal samen te werken, extra middelen van het Rijk en een strakkere regie op provinciaal en landelijk niveau.

De raad hamert stevig op het belang van cultuureducatie, want volgens Sorgdrager is cultuur „een intrinsiek onderdeel van de samenleving.”

De Raad voor Cultuur denkt dat het beter is als er minder geld direct naar de omroepverenigingen zelf gaat. De geldstroom zou voor een groter percentage via de NOS (publieke omroep) moeten lopen, zodat die meer grip kan krijgen op het totaalaanbod.

De omroep zou ook wat meer kunnen doen aan kunst en cultuur op de buis. De raad pleit voor meer hedendaagse muziek en de verwezenlijking van een themakanaal voor kunst en cultuur.

De raad heeft ook zorgen over de journalistieke kant van tv, radio en geschreven pers. Niet alleen komt de pluriformiteit in het gedrang door de concentratie van uitgeverijen, maar de kwaliteit verandert ook door de aanpak van de onderwerpen: „Diepgang, kennis, ruime referentiekaders moeten wijken voor effect en emotie.”