Al bij zijn entree op het Binnenhof in 2002 zagen velen in zijn partij in de personeelsmanager van Unilever de toekomstige leider. Na vier jaar als staatssecretaris op Sociale Zaken en Onderwijs leek niets hem in de weg te staan om in 2006 de stap te zetten naar het leiderschap van zijn partij. Dat VVD-minister Rita Verdonk zich ook in de strijd wierp voor het lijsttrekkerschap, hoefde de partij niet te deren, voorspelde Rutte en kwam met zijn prognose van 35 zetels. De strijd zou zich niet over de rechterflank van zijn partij afspelen, maar daarbuiten, bij PvdA en CDA.

In werkelijkheid sloeg de strijd tussen rechts-populistische Verdonk en de als meer sociaal-liberaal bekend staande Rutte een diepe kloof in de VVD. Bij het begin van de machtsstrijd tussen Rutte en Verdonk kon toenmalig Kamervoorzitter Frans Weisglas het niet nalaten zijn jongere partijgenoot te bestempelen als het ‘broertje van Wouter Bos’.

Rutte wist Verdonk te verslaan, maar bleek bij de verkiezingen in november 2006 een Pyrrusoverwinning-overwinning te hebben geboekt. De meer dan 35 gedroomde zetels bleven met een score van 22 ver uit zicht. Met een verlies van zes zetels belandde de VVD in de oppositie.

Het liberale goudhaantje was een verliezer geworden die ook nog eens bijna een jaar lang te kampen kreeg met een voortwoekerende muiterij binnen zijn fractie. Vlak na de verkiezingen zette de verslagen Rita Verdonk met 620.000 voorkeursstemmen achter de hand alsnog de aanval in op Rutte door een onderzoek naar het leiderschap binnen de VVD te eisen. De nieuwe leider wist de coup de kop in te drukken, maar Verdonk bleef hem achtervolgen met kritiek in de media.

Toen Rutte na het zoveelste incident de woorden ‘zand erover’ niet meer over zijn lippen kon krijgen, gooide hij de muitende ex-minister uit de fractie en konden de gelederen eindelijk gesloten worden. Niet dat Rutte toen meteen de weg naar boven wist te vinden. In de peilingen bleef de VVD op verlies staan; ruim een jaar geleden stonden de liberalen nog op twaalf zetels in de peiling van Maurice Hond.

Maar in een partij waarin het gemor gedoofd was, kregen het optimisme van Rutte en het geloof in de eigen lijn de overhand. Het zetelverlies bij de Europese Verkiezingen van 2009 vierden de liberalen als een overwinning en ook de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen zagen Rutte en de zijnen als een bevestiging van de opgaande lijn.

De val van het kabinet, de verdere afbladdering van het CDA en het enigszins terugvallen van Geert Wilders deden de rest. In luttele tijd wist Rutte de dreiging af te wenden als eeuwig talent de geschiedenisboeken in te gaan. Maar door de eerste liberale premier in bijna een eeuw te worden, zal hij pas echt geschiedenis kunnen schrijven.