Maar bij het historische verlies van het CDA woensdag kon de 54-jarige Zeeuw niet anders dan het hoofd in de schoot leggen. Balkenende nam zijn verantwoordelijkheid en gaf zijn partijleiderschap op. Hij zal ook niet plaatsnemen in de Tweede Kamer, wel nog het demissionaire kabinet leiden tot er een opvolger is.

De teloorgang van de CDA-premier ging de laatste maand snel. Begin februari, vlak voor de val van zijn vierde kabinet, stond het CDA nog bovenaan in de peiling. Woensdagavond is het CDA de vierde partij van het land, met een laagterecord van 21 zetels. Oud-CDA-premier Dries van Agt gaf het begin deze week al aan: „Er is slijtage, de mensen hebben het wel gezien.”

Balkenende had er begrip voor, maar wees erop dat hij sinds begin deze eeuw de „stabiele factor is geweest”, vanaf de opkomst van de LPF van Pim Fortuyn en in de aanpak van economisch moeilijke tijden.

De CDA-leider kreeg evenwel deze verkiezingen vaak het verwijt dat hij nog nooit met een kabinet de eindstreep heeft gehaald. Van het begin af aan had Balkende het niet makkelijk als premier.

Het was na twaalf jaar Lubbers, acht jaar Kok en de moord op Fortuyn ook even wennen voor Nederland toen in juli 2002 Balkenende aantrad als minister-president. Hij oogde veel jonger dan de 46 jaren die hij telde en was politiek veel minder ervaren dan zijn voorgangers. Wegens bril en haardracht werd hij al snel Harry Potter genoemd.

Het kabinet-Balkenende I met LPF-kemphanen Eduard Bomhoff en Herman Heinsbroek ging al na 87 dagen ten onder. Februari dit jaar viel het kabinet-Balkenende IV. Een knallende ruzie met de coalitiegenoot PvdA over de politieke steun aan de inval Irak in 2003 wist de premier nog te sussen, een conflict over militairen in de Afghaanse provincie Uruzgan kostte zijn regeringsploeg dan toch de kop.

Even leek het er ook op dat Balkenende zelf het einde van zijn laatste kabinet niet zou halen: sinds de zomer klonk zijn naam als eerste president van de Europese Unie. Toen de regeringsleiders in november kozen voor de Belg Herman van Rompuy, moest hij zijn kabinet langs vlijmscherpe klippen zien te manoeuvreren.

Vlak voor de verkiezingen klaagde de CDA-leider over hoe weinig waardering hij kreeg als premier. Hij wees graag op zijn goede internationale contacten, waardoor Nederland zou meepraten op het wereldtoneel over onder meer de aanpak van de crisis. In het kabinet moest hij nog lijdzaam toezien hoe PvdA-minister Wouter Bos van Financiën goede sier maakte met de redding van Nederlandse banken.

In de campagne werd wegens slechte scores in de peilingen al druk gespeculeerd over een vertrek van Balkenende. Zelf bleef hij strijdbaar: „Ik ben een Zeeuw. Als er op gegeven moment tegenwind is, fiets ik gewoon harder”.