Op zoek naar een gezonde spiritualiteit

Van der Hoog (26) studeerde filosofie en theologie aan de universiteiten van Utrecht en Leiden. Haar eindscriptie ging over de invloed van het filosofische denken op het spreken over de relatie tussen God en mens. „Ik heb me vooral gericht op de waarheidsclaims in de postmoderne filosofie. God wordt doorgaans beschouwd als een zinloze hypothese. Maar het feit dat we het bestaan van God niet wetenschappelijk kunnen bewijzen, zegt nog niets over Zijn daadwerkelijke bestaan. Daarom ben ik me verder gaan verdiepen in de waarheidsclaims van spirituele denkers. In september begin ik met een promotieonderzoek, maar het is me nu al duidelijk dat het waarheidsbegrip in esoterische literatuur heel eigenwijs naar voren komt.” Van der Hoog analyseert voor haar onderzoek een aantal spirituele bestsellers, zoals ”De gesprekken met God” van de Amerikaan Neale Donald Walsch, die beweert dat hij antwoorden op levensvragen rechtstreeks van God heeft ontvangen. „Dergelijke boeken worden door de wetenschap niet serieus genomen, maar sociologisch gezien zijn ze wel heel interessant. Het is opmerkelijk dat dergelijke boeken vaak worden gelezen door hoger opgeleiden, door mensen die atheïst of agnost zijn. Kennelijk zit er bij veel mensen toch een diepgewortelde behoefte aan duiding en zingeving.”

Oppervlakkig gezien lijken moderne spirituele denkers het idee van een absolute waarheid los te laten, zegt Van der Hoog. „Ze zeggen heel hip dat iedereen zijn eigen waarheid heeft en dat die in ieder mens is te vinden. Als je de boeken bestudeert, zie je echter al gauw dat het uiteindelijk niet gaat om een subjectief geloof, maar om een zeker weten dat via een proces van innerlijke verlichting wordt bereikt. Spiritueel ontwaken leidt tot een vooraf bekend eindstation dat kosmische geldingskracht heeft.”

Juist dat laatste biedt volgens Van der Hoog mogelijkheden voor een gesprek tussen christenen en niet-christenen. „De vraag is dan waar je de waarheid kunt vinden en op welke manier. Als christen geloof ik dat de waarheid buiten ons is te vinden. Het innerlijk van de mens is geen betrouwbare bron van kennis. Een vraag richting de esoterie zou kunnen zijn waar de vooronderstelling dat de waarheid in de mens zelf zit, op gebaseerd is.”

Tegelijk maakt deze constatering een christen bescheiden, vindt Van der Hoog. „De waarheid ligt bij God, als mensen kunnen we deze niet in absolute zin kennen. Natuurlijk hebben we de Bijbel als geopenbaarde waarheid van God. Maar de geschiedenis leert dat een heilig boek misbruikt kan worden, en dat er uiteenlopende interpretaties aan gegeven worden. Waarheid is een besmet begrip geworden, door de kruistochten, door radicale moslims, door kerkelijke verdeeldheid. Maar dat betekent niet dat we het begrip waarheid maar moeten verinnerlijken of versubjectieveren.”

Dat laatste is een gevaar waaraan ook orthodoxe christenen blootstaan, constateert Van der Hoog. „Ik kom zelf uit een bevindelijk nest. Een tijd lang heb ik geflirt met het esoterische gedachtegoed. Er zijn parallellen aan te wijzen waarvan je schrikt. De kracht van het christendom is het geloof in het Woord en in de belofte die staat, om het maar eens met Luther te zeggen. Ervaring hoort daar onlosmakelijk bij, maar deze staat niet boven de openbaring.

Het zou goed zijn als bevindelijk gereformeerde christenen zich daar wat meer op bezonnen. Er wordt wel eens gezegd dat ketterij de onbetaalde rekening van de kerk is en daar zit wel iets in. Ik ken diverse jongeren uit reformatorische kring die zich laten meeslepen door seculiere spiritualiteit, doordat deze de innerlijke ervaring verbindt met het dagelijks leven. Kennelijk missen zij in de kerk een gezonde vorm van spiritualiteit. Als we erkennen dat Christus niet alleen Redder is maar ook Koning, dan moeten we alle aspecten van ons leven onder Zijn heerschappij brengen.”

Dit is het negende deel in een serie over spiritualiteit. Vrijdag deel 10.

Op zoek naar een gezonde spiritualiteit

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?