Crisisberaad tussen Balkenende en Bos, onder leiding van informateur Leijnse, leverde woensdagmiddag geen resultaat op. Mogelijk zetten beide partijleiders hun gesprekken vandaag voort.

Vooral de CDA-top is sceptisch over de mogelijkheid dat de formatie alsnog slaagt. Na afloop van een beraad met zijn partijgenoten zei Balkenende woensdag „dat er sprake is van geschonden vertrouwen.”

Volgens hem staat het meningsverschil over Irak niet op zichzelf. „Nederland heeft behoefte aan een stabiele regering, die moeilijke keuzes aankan, met partijen die elkaar vertrouwen. Daarvoor was het Irak-debat een heel slecht signaal.”

Sommige leden van de CDA-kamerfractie hadden de onderhandelingen woensdag meteen af willen breken. ’s Middags spraken Balkenende en Bos echter weer met informateur Leijnse (informateur Donner was ziek), eerst afzonderlijk en later met z’n tweeën.

Na afloop van dat laatste gesprek lieten beide partijleiders weinig los. Volgens Balkenende zijn in het samenzijn „geen conclusies getrokken.” Bos sprak van „een positieve sfeer waarin de argumenten nog weer eens gewisseld zijn.” Hij staat nog altijd op het standpunt dat Nederland zelfs geen politieke steun mag uitspreken voor de aanval van de VS en Groot-Brittannië op Irak. Als het daarom gaat, is hij niet van plan een knieval te maken, aldus Bos, die de fase waarin de formatie zich bevindt, typeerde als cruciaal.

Volgens Bos gaat het verschil met het CDA uitsluitend over Irak. Juist daarom is hij optimistischer dan Balkenende over het alsnog slagen van de formatie. „Er zijn problemen genoeg in Nederland. Dat geeft voldoende reden niet te lichtvaardig te besluiten tot het stoppen van de onderhandelingen.”

CDA’ers blijven echter zwaar tillen aan het geschonden vertrouwen. Met name vice-fractievoorzitter Verhagen slaat een harde toon aan. Hij beschuldigt Bos van het schenden van afspraken, noemde hem onbetrouwbaar en vindt dat de PvdA-leider zijn fractie niet in de hand heeft.

Volgens Verhagen hadden hij en Bos dinsdag voor het debat afgesproken dat ze in de eerste termijn hun fractiestandpunt duidelijk zouden neerzetten om elkaar vervolgens in de tweede termijn te vinden. In de PvdA wordt het bestaan van deze afspraak categorisch ontkend. Bos en Verhagen zouden elkaar niet eens hebben gesproken voor het debat, zeggen PvdA’ers.

VVD-leider Zalm weet het in een impasse geraken van de formatie woensdag aan „amateurisme.” Zalm is beslist niet van plan aan te schuiven aan de onderhandelingstafel om samen met het CDA een nieuw kabinet te vormen, zo gaf hij woensdag aan. Volgens hem wisten CDA en PvdA dat ze niet op één lijn zaten in de Irak-kwestie en hadden ze daar beter over moeten spreken.

De liberaal zou het afkeuren als de twee partijen tot een adempauze zouden besluiten. Door de internationale crisis en de verslechterde Nederlandse economie is Nederland gebaat bij een snel tot stand komen van een stabiel kabinet, redeneert Zalm.