Nederland telt 431 gemeenten. Elke vier jaar krijgen de inwoners de kans een nieuw gemeentebestuur te kiezen.Wat doet een gemeente­bestuur?

Heel veel. Het verstrekt niet alleen rijbewijzen en paspoorten, maar stelt ook regels vast voor burgers en bedrijven. Bijvoorbeeld de openingstijden van cafés. Deze zijn vastgelegd in een algemene plaatselijke verordening (APV). Een gemeente houdt zich verder bezig met de aanleg van wegen, fietspaden en groenstroken. Verder draagt een gemeente zorg voor huisvesting van scholen, het milieu, de bijstand, cultuur, sport en recreatie.

Maakt het veel uit wie er worden gekozen?

Nou en of. De ene partij is de andere niet. Een voorbeeldje? De VVD kiest veel makkelijker voor de aanleg van asfalt dan GroenLinks. D66 vindt de verstoring van de zondagsrust veel minder erg dan SGP en CU.

Is de burgemeester niet de baas in de gemeente?

Een beetje. De burgemeester staat wel aan het hoofd van de gemeente. Hij is verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid en voor de politie en de brandweer. Het hoogste orgaan in een gemeente is echter de gemeenteraad.

Wat doet een gemeenteraad?

Een heleboel. Raadsleden vergaderen veel. Soms tot diep in de nacht. Samen moeten zij in grote lijnen het beleid voor de gemeente vaststellen. Hoever mag de gemeente groeien? Moet er een nieuwe schouwburg komen? Het aantal raadsleden hangt af van de grootte van de gemeente. Kleine gemeenten hebben 9 raadsleden, grote 45.

Buigen al die raadsleden zich over een voorstel?

Meestal niet. Vaak buigen specialisten uit de raad zich eerst in kleine groepjes (commissievergaderingen) over een onderwerp. Uiteindelijk neemt de totale raad een besluit.

Wat doen raadsleden nog meer?

Nog een belangrijke taak: raadsleden controleren het college. Een college van burgemeester en wethouders vormt het bestuur van de gemeente. Zo’n college bereidt voorstellen voor en legt deze voor aan de gemeenteraad. De raad controleert of het college doet wat de raad heeft gevraagd.

Wie zitten er in het college?

De burgemeester en meerdere wethouders. Hoe groter de gemeente, hoe meer taken, hoe meer wethouders. Minimaal twee, maximaal negen.

Hoe komt een college tot stand?

Na de verkiezingen gaan verschillende politieke partijen om de tafel zitten om te onderzoeken of zij kunnen samenwerken in een college. Daarvoor zijn soms stevige onderhandelingen nodig. Lukt het om samen afspraken te maken, dan leggen ze deze vast in een collegeprogramma.

Een burgemeester wordt benoemd. Maar waar komen wethouders vandaan?

De raad kiest wethouders. Een wethouder kan uit de gemeenteraad komen, maar ook van buiten de raad.

Dualisme, wat is dat?

Het dualisme betekent de scheiding tussen raad en college. Het dualisme werd in 2002 in de gemeenten ingevoerd. Vroeger was het college onderdeel van de raad. Sinds het dualisme zijn de taken van raad en college meer gescheiden: de raad stelt de grote lijnen voor het beleid vast, het college doet voorstellen die daarbinnen passen en voert het beleid uit. Vervolgens controleert de raad of het college het goed doet.

Eh… ik snap het nog niet.

Kort door de bocht komt het hierop neer: een wethouder bestuurt en een raadslid geeft de kaders voor het beleid aan en controleert.

Maar wie betaalt dat allemaal?

Een gemeente krijgt ruim 80 procent van haar inkomsten van het Rijk, uit het zogenaamde Gemeentefonds. De hoogte van dit bedrag is onder andere afhankelijk van het aantal inwoners en het oppervlakte van de gemeente. Maar let op: De gemeente krijgt ook geld van haar inwoners: onroerendezaakbelasting, honden- en parkeerbelasting, maar ook rioolrechten en het kaartje van het zwembad. Ook daarom zijn de verkiezingen belangrijk. Want de vraag is: wie geeft mijn geld waaraan uit?