Waarom zijn vrouwen kinderloos? Is dat een bewuste keus? Of spelen andere factoren een rol? Die vragen nam drs. Renske Keizer, verbonden aan de Universiteit Utrecht en het Nederlands Interdisciplinair Instituut (NIDI), onder de loep. Aan het onderzoek namen 8000 mensen deel. De gegevens zijn afkomstig van het onderzoek Familiebanden in Nederland (Netherlands Kinship Panel Study). Volgende week promoveert ze op de thematiek.Het gros van de kinderloze vrouwen is niet vrijwillig kinderloos, signaleert Keizer. „Toen de pil op de markt kwam, konden vrouwen ervoor kiezen geen kinderen te krijgen. Zo’n 10 procent van de kinderloze vrouwen kiest bewust voor een kinderloos bestaan. Daarnaast is 10 procent niet vruchtbaar.

Voor het overgrote deel van de kinderloze vrouwen is het echter géén bewuste keus om zonder kinderen door het leven te gaan. In die gevallen spelen ontwikkelingen in hun carrière of relatie hun rol.”

Keizer, zelf moeder van een zoontje van bijna twee jaar, noemt een voorbeeld. „Denk aan een vrouw van dertig. Na een lange studie is ze eindelijk arts. Ze wil eerst een paar jaar genieten van een fulltime baan. Dus besluiten zij en haar man om het krijgen van kinderen uit te stellen. Na verloop van tijd loopt de relatie stuk. Intussen is de vrouw bijvoorbeeld 36 jaar en krijgt ze een nieuwe relatie. Dan blijkt ineens dat het biologisch gezien niet meer mogelijk is kinderen te krijgen.”

Hebt u iets van schrik en spijt gemerkt bij carrièrevrouwen die merken dat ze geen kinderen meer kunnen krijgen?

„Die vraag maakte geen deel uit van het onderzoek. Wel is het een bekend gegeven dat vrouwen veel gevoelens van verdriet kunnen hebben vanwege kinderloosheid. Veel vrouwen denken: Met de pil kunnen we het kinderen krijgen uitstellen. Als we de pil niet meer gebruiken, krijgen we dus wel kinderen. Zo is het dus niet. Je kunt het krijgen van kinderen niet in het oneindige blijven uitstellen.”

Is het egoïstisch dat een vrouw het kinderen krijgen uitstelt vanwege een carrière?

„Zoiets wordt vaak gedacht. Ik wil dat beeld bijstellen. Uit mijn onderzoek blijkt dat deze vrouwen net zo veel verantwoordelijkheid voelen voor hun familie dan vrouwen met kinderen.”

In onder meer christelijke kring leeft de gedachte dat op grond van de Bijbel een moeder niet zozeer carrière moet maken, maar er vooral moet zijn voor de kinderen. Hoe ziet u dat?

„Iedereen moet doen waar hij of zij zich prettig bij voelt. Ik ga daar geen waardeoordeel over geven. Wel merk ik dat veel vrouwen het fijn vinden dat ze niet alleen moeder zijn, maar ook een identiteit als werknemer hebben.”

De maatschappij kan er baat bij hebben als kinderen in een stabiele en veilige thuissituatie opgroeien?

„Uit diverse wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat het goed is voor kinderen dat ze terug kunnen vallen op een of twee vaste figuren. In de jongste jaren zal dat vaak de moeder zijn. Maar je kunt ook denken aan de vader, een oma of een vaste leidster op de crèche.

In Scandinavische landen is het gebruikelijk dat kinderen vijf dagen in een week worden opgevangen. Daar heerst de gedachte dat een crèche juist goed is voor de ontplooiing van kinderen. Leidsters zijn er universitair geschoold. In Nederland vinden veel vrouwen drie dagen per week kinderopvang toch wel het maximum.”

Een van uw conclusies is dat kinderloze mannen iets gelukkiger zijn dan vaders met thuiswonende kinderen. Dat lijkt een wonderlijke gevolgtrekking.

„Voorwaarde is wel dat die kinderloze mannen een vrouw hebben. Anders zijn ze ongelukkiger dan mannen met een relatie. Natuurlijk vergroot het hebben van kinderen het welbevinden van mannen. Toch valt het vaders van met name jongere kinderen zwaar om hun taak te vervullen. Ze moeten in de huidige maatschappij niet alleen een goede vader zijn, maar willen ook een mooie carrière en leuke vrienden. Ze moeten zo veel ballen in de lucht houden. Wel blijkt dat vaders weer gelukkiger worden als de kinderen niet meer thuis wonen.”