Dijkhuizen, voedseldeskundige bij het Wereldvoedselprogramma van de VN (WFP), mag dan al geruime tijd gepensioneerd zijn, bijna ieder jaar reist hij voor zijn vroegere werkgever naar Noord-Korea om er voedselhulp te controleren.De meest recente informa-tie over de nood in het afgesloten land in Oost-Azië dateert van herfst 2008, toen de WFP en de FAO een uitvoerig voedselonderzoek deden, waar-van de resultaten vorig jaar bekend werden. Het onder-zoek geeft ook een beeld van de situatie in 2009. De cijfers liegen er niet om: het land produceerde in 2008 3,4 miljoen ton aan rijst en mais, maar heeft ruim 5,1 miljoen ton nodig. Van de in te voeren 1,7 miljoen ton was maar een deel gegarandeerd; er gaapte eind 2008 nog een gat van 836.000 ton.

Bijna 9 miljoen mensen, dat is 37 procent van de bevolking, hadden in 2008 voedselhulp nodig. Onder hen vrijwel alle ouderen, zwangere en zogende vrouwen, en kinderen van uiteenlopende leeftijden. „De toestand is ernstig”, zegt Dijkhuizen, „mensen hebben honger, en dat compenseren ze door zich bijvoorbeeld heel weinig te bewegen. Mensen gaan ook vroeg naar bed.”

Modellen

Ondervoeding grijpt diep in de levens van mensen in, weet Dijkhuizen. „Onze laatste onderzoeken geven aan dat ongeveer 30 procent van de zwangere vrouwen ernstig ondervoed is.

Ze hebben een BMI (Body Mass Index) van 18, dus je kunt ze vergelijken met de brood-magere modellen die hier in het Westen op modeshows rondlopen. Erger is dat deze vrouwen straks baby’s ter wereld brengen die minder dan 2500 gram wegen. De kans dat die later gezond zijn is minimaal.

Tussen de 65 en de 75 procent van de huishoudens in Noord-Korea is voor zijn eten afhankelijk van rantsoenering door de staat, het Publieke Distributie Systeem (PDS), dat al vele jaren als een haperende voedselbank functioneert. De overige 35 procent van de bevolking bestaat uit boer, en die zijn beter af omdat ze een deel van hun oogst zelf kunnen consumeren. Van PDS afhankelijke gezinnen leven meestal in de steden en moeten maar afwachten wat ze krijgen. Zo was eind 2008 het PDS-rantsoen 150 gram per persoon per dag. Dat is een kwart van wat een mens dagelijks aan voeding nodig heeft. Stedelingen steunen voor hun voedsel zwaar op familie op het platteland. In de oogsttijd is het een massale uittocht uit de steden van fietsende burgers die hun slag op het platteland slaan.

Heel belangrijk voor gezinnen zijn de eigen tuintjes. In de steden zijn die vaak niet groter dan 50 vierkante meter, waarop kool en bonen worden verbouwd. In het voorjaar en in de herfst trekken gezinnen eropuit om in de vrije natuur naar voedsel te zoeken, zoals kruiden en paddenstoelen.

Het Koreaanse dieet bestaat uit rijst of mais en groente –in de vorm van soep of kimchi, gekookte Koreaanse kool– vaak aangevuld met wat de natuur heeft opgeleverd. Drie maaltijden per dag zij al lang geen gebruik meer, twee is nu de regel. Vlees en vis worden nog slechts af en toe gegeten.

Om de voedseldistributie­centra te bevoorraden wordt er heel wat voedsel uit de beter producerende gebieden versjouwd naar minder vruchtbare delen van het land en juist daardoor ontstaan grote problemen. Noord-Korea heeft een ernstig gebrek aan brandstof en ook zijn de wegen door regenval en overstromingen vernield. „Wat ik vorig jaar zag is dat de wegen de laatste tien jaar ontzettend zijn verslechterd”, zegt Dijkhuizen.

Belangrijkste oorzaak van de voortdurende voedselcrisis is de landbouw zelf. Gebruik van machines is onmogelijk. „Je ziet er geen enkele tractor meer, ook omdat er geen benzine voor is.” Wat hij wel zag waren ossen als ploegdieren, en… vrouwen die voor de ploeg waren gezet. Wagens die op hout rijden, zoals dat ook in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog wel gebeurde, zijn in Noord-Korea een alledaags straatbeeld.

Kunstmest

Een van de andere problemen in de landbouw is het gebrek aan kunstmest. Noord-Koreanen verbouwen zogenaamde Japanse rijst, maar deze soort is erg afhankelijk van een voedselrijke bodem. In Noord-Korea is de grond morsdood, volledig uitgemergeld, en alleen met kunstmest wil er nog wat op groeien. Niet voor niets zijn burgers in de stad verplicht om hun eigen ontlasting te verzamelen en jaarlijks uit te strooien op het platteland.

Noord-Koreanen verbouwen en eten overigens steeds meer mais. Voorheen was dat veevoer. En aardappelen. „Die groeien daar heel goed en zijn minder afhankelijk van mest. Het vervelende is dat de mensen er niet aan gewend zijn. Ze eten ze nu nog als spaghetti.”

Dijkhuizen en zijn collega’s van het WFP hebben jaarlijks hun handen vol aan het controleren van de voedsel­fabrieken. Om ervoor te zorgen dat kinderen en moeders het voedsel krijgen en niet de elite en de militairen, stelde Dijkhuizen voor om de grondstoffen in te voeren, maar die ter plekke te verwerken tot voedsel dat militairen niet zouden willen eten – baby- en kindervoedsel, maar ook eten voor zwangere vrouwen. In het begin, in 2002, was dat improviseren geblazen. „Ik heb toen geleerd om uit het niets iets op te zetten. Als we een voedselmixer nodig hadden, gingen we bijvoorbeeld naar een bouwplaats en vroegen een betonmolen te leen. Die moest je dan wel even schoonmaken, maar het werkte perfect.”

Inmiddels staan er zo’n dertig fabrieken verspreid over het land. „Wij kunnen er op eenvoudige wijze verantwoord voedsel maken: kindervoedsel, denk aan iets als Molenaars kindermeel, biscuitjes enzovoort.”