De premier kwam met de brief nadat vorige week de ruzie tussen prinses Margarita en de koninklijke familie verder escaleerde. Ook premier Balkenende raakte bij de familietwist betrokken toen bleek dat de AIVD, toen nog BVD, in 2000 een onderzoek had ingesteld naar de toen toekomstige echtgenoot van Margarita, Edwin de Roy van Zuydewijn.

In brieven aan de prinses had voormalig minister van Binnenlandse Zaken De Vries bij hoog en bij laag bezworen dat er geen onderzoek naar De Roy van Zuydewijn was geweest. Het bleek dat de BVD het onderzoek had ingesteld zonder de regering daarvan op de hoogte te stellen. De regering moest daarom vorige week excuses maken aan Margarita en haar echtgenoot.

Balkenende meldde maandagavond aan de Tweede Kamer dat hij inmiddels ’sluitende afspraken’ heeft gemaakt om te voorkomen dat de AIVD in de toekomst ooit nog onderzoeken instelt die de koninklijke familie betreffen zonder dat dit bij de regering bekend is.

Hij schrijft ook dat de BVD, ten tijde van het onderzoek naar de antecedenten van De Roy van Zuydewijn, niet verplicht was hiervan melding te maken bij de regering. De dienst is, volgens hem, ook gemachtigd door Binnenlandse Zaken om derden op de hoogte te brengen van de resultaten. De afspraken zijn echter niet vastgelegd. Ook was het niet verplicht om De Roy van Zuydewijn te melden dat hij onderwerp was van onderzoek. Volgens Balkenende is dit daarom ook niet gebeurd.

Volgens de premier heeft de vader van Margarita, Carlos Hugo de Bourbon de Parme, de uitkomst van het BVD-onderzoek niet onder ogen gehad. Hij is, aldus Balkenende, alleen op de hoogte gebracht van de uitkomsten. Die heeft ze vervolgens in gesprekken met zijn dochter en aanstaande schoonzoon op tafel gelegd. Later werd ook prins Bernhard, de grootvader van Margarita, geïnformeerd over de conclusies van het BVD-onderzoek.

Margarita zei eerder in een interview dat haar vader de beschikking had over een dossier van de sociale dienst van haar aanstaande echtgenoot. Balkenende erkent dat de BVD behalve het dossier van de sociale dienst ook onder meer belastinggegevens van De Roy van Zuydewijn onder de loep heeft genomen, maar volgens hem zijn bij het onderzoek de privacy-regels niet overtreden.

Hij ontkent dat bij het onderzoek gebruik is gemaakt van afluistertechnieken. Margarita heeft zich er eerder tegenover de pers over beklaagd dat zij zowel in gesprekken met haar tante, koningin Beatrix, als met de directeur van de Rijksvoorlichtingsdienst werd afgeluisterd.

De Socialistische Partij (SP) en D66 reageerden dinsdag sceptisch op de verklaring van Balkenende. Volgens D66-woordvoerder De Graaf blijft onduidelijk of de BVD bevoegd was eigenstandig onderzoek in te stellen naar de antecedenten van De Roy van Zuydewijn. Dit kan volgens hem alleen als een persoon een ’bedreiging vormt voor de democratische rechtsorde’. Volgens De Graaf geeft de brief daarvoor geen indicatie.

Ook SP-woordvoerder Van Bommel vraagt zich af waaruit zou moeten blijken dat de Roy van Zuydewijn staatsgevaarlijk is. Hij hoopt dat Margarita en haar man de door hen aangekondigde juridische procedures doorzetten.

Ook de PvdA blijft nog met vragen zitten. Bijvoorbeeld over de brieven aan Kok is de brief van Balkenende heel summier, aldus woordvoerster Kalsbeek. Het CDA constateert dat er niets onrechtmatigs is gebeurd.

CDA en PvdA zijn het ermee eens dat verzoeken om antecedentenonderzoek voortaan via Algemene Zaken lopen. Ook vinden beide partijen dat er nader gekeken mag worden naar de positie van het kabinet van de koningin. Het CDA vindt dat de ministeriële verantwoordelijkheid hiervoor bij Algemene Zaken moet komen. Voor het CDA is de hele affaire niet zozeer een politieke kwestie, maar is het een pijnlijke familiekwestie.

De VVD vindt dat de brief van Balkenende nog wel wat vragen oproept, maar wil verder inhoudelijk niet reageren.