Een beetje trots is RMU-directeur Schalk er wel op: op de ”Waarden & Normen Wijzer”, die hij dinsdagmorgen namens zijn organisatie aan minister Donner van Justitie mocht aanbieden. Op de ruimte van hoogstens een A4’tje staan de Tien Geboden van God in korte, eenvoudige zinnetjes weergegeven. Daarachter staan de waarden die uit de afzonderlijke geboden kunnen worden afgeleid.

Het vijfde gebod gaat „over eerbied voor de ouders en andere gezagsdragers”, leert het foldertje. Waarden die uit dat gebod volgen? „Trouw, respect, gezag, loyaliteit, dienstbaarheid, solidariteit.”

Zo worden in een notendop alle tien de geboden behandeld. De gevonden waarden en normen worden tenslotte gebundeld in drie clusters. Waarden die betrekking hebben op rentmeesterschap („Geen verspilling van materialen, voorkomen van vervuiling”), waarden die betrekking hebben op dienstbaarheid („Geen agressie op het werk, zorgen voor een veilige werkomgeving”) en waarden die betrekking hebben op gerechtigheid („Balans in arbeid en rust, bescherming van gewetensbezwaarden”).

Het is geen toeval dat minister Donner van Justitie, „een door ieder erkend integer figuur” en informateur voor een nieuw kabinet, de ”Waarden & Normen Wijzer” vanmorgen in ontvangst mocht nemen. Schalk: „Wij beschouwen dit als een signaal dat het door het kabinet-Balkenende gestarte debat in de regeerperiode van een nieuw kabinet niet mag verzanden. En bovendien als een bewijs dat er maatschappelijke organisaties bestaan die de hint van de demissionaire premier om in eigen gelederen het normendebat te voeden, verstaan hebben. Maar we doen het op onze eigen manier: op het fundament van de Tien Geboden.”

Het was prof. dr. E. Schuurman die de RMU ooit het idee aan de hand deed. Op een bijeenkomst in december 2001 kritiseerde de hoogleraar reformatorische wijsbegeerte het in het Westen heersende technische wereldbeeld. „Als er een probleem is, gaan we niet terug naar de oorzaak van dat probleem, maar zoeken we een technische oplossing”, aldus Schuurman.

De moderne samenleving kent volgens hem een eigen wet, waarvan de hoofdsom luidt: Het eerste gebod is de techniek en het tweede, daaraan gelijk: de economie. Schuurman adviseerde de RMU om daar nu eens een ander wereldbeeld tegenover te zetten.

Met de ”Waarden & Normen Wijzer” heeft de Unie gepoogd aan dat alternatief vorm te geven. Schalk heeft er alvast maar 55.000 laten drukken. „Wellicht dat we bij collectieve belangenbehartiging eens een stapeltje bij een bedrijf achter kunnen laten. Voor elke werknemer een. Als de onderneming daar tenminste oren naar heeft. Want we moeten daarin wel met wijsheid handelen.”

Dat mensen met het foldertje niets aankunnen, kan Schalk zich moeilijk voorstellen. „Het ding heeft letterlijk een principiële en een praktische kant. Voorop staan de Tien Geboden, achterop concrete uitwerkingen. Misschien is er een ondernemer die zegt: „Met die ’theorie’ kan ik niets.” Oké, laat hij dan de concrete uitwerkingen in de praktijk brengen.

Maar we hopen natuurlijk dat de ”Waarden & Normen Wijzer” ook een apologetische werking zal hebben. Dat mensen zich af gaan vragen: waar komen die waarden eigenlijk vandaan? En dat ze dan ook de voorkant van de folder lezen.”

Een van de grootste ontdekkingen bij het maken van de folder was voor de RMU-directeur dat elke waarde die heilzaam is voor de samenleving terug is te voeren tot de Tien Geboden. „Verzin maar eens een heilzame waarde die dáár niet in staat. Dat lukt je niet.”

Moet een organisatie als de RMU zich met een zo breed debat als dat over waarden en normen bezig houden? Schalk meent van wel. „Dit debat overstijgt inderdaad het terrein van werkgevers en werknemers. Maar het heeft er tegelijk alles mee te maken. De laatste jaren spraken we in Nederland vaak over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat is een nuttig debat dat voortgang moet vinden, ook als het economisch wat slechter gaat. Maar je kunt niet maatschappelijk verantwoord ondernemen zonder duidelijkheid over je waarden- en normenpatroon.”

Enkele jaren terug maakte hij het mee op een bijeenkomst van VNO-NCW. Tijdens een lunchbijeenkomst, ”broodje C” genaamd, sprak het hoofd van een personeelsafdeling van Shell. Ze had het over een bedrijfscode, over waarden en normen. „Maar toen ik haar vroeg waar ze die waarden vandaan haalde, vond ze dat niet zo’n prettige vraag. Een helder antwoord kwam er niet. Dat is typerend voor de moderne mens. Met onze ”Waarden & Normen Wijzer” hopen we een bescheiden bijdrage te leveren aan de bezinning hierop.”