Melkert is een strateeg eerste klas. In 1990 zei hij dat de Partij van de Arbeid zich moest ontwikkelen tot een Partij van de Middenklasse, die niet alleen de zwaksten in de samenleving aanspreekt. „Die kern moet je blijven bedienen, vanzelfsprekend, maar om werkelijk Partij van de Middenklasse te kunnen worden, zul je bepaalde dogma’s, taboes in je programma moeten durven doorbreken.”

Elf jaar later blijkt hoe Melkert gelijk heeft gekregen. De enorme groei van de partijen aan de linkerzijde is het bewijs. GroenLinks heeft elf zetels en de SP vijf.

Melkert sprak in 1989 als kamerlid de principiële bereidheid uit om een paars kabinet te vormen. Vrijwel niemand in de PvdA durfde dat destijds hardop te zeggen. Reeds vijf jaar later werd het CDA aan de kant gezet.

Melkert kwam in 1986 in de fractie. De partij verkeerde toen nog in de geest van de links-radicale Den Uyl met zijn ononderhandelbare strijdpunten. Ook daar moest Melkert niets van hebben. Als woordvoerder op het terrein van financiën ontpopte hij zich als ambitieuze realist die grossierde in woordvoerderschappen. In die tijd werd hij in de fractie voor „rechts” versleten.

Geslepen
De keerzijde van de medaille die politiek strategisch inzicht heet, is sluwheid en geslepenheid. Ook die zijn Melkert niet vreemd. Ingewijden zeggen dat hij zijn tegenstanders eerst inhoudelijk isoleert. Dat lukt hem altijd, want hij is heel intelligent. Daarna isoleert hij iemand organisatorisch. Zo moest partijvoorzitter Van Hees het veld ruimen en hield het kamerlid Van Gijzel de eer aan zichzelf.

Dat politiek slimme zat er al jong in. In 1980, Ad was toen 24 jaar, leidde hij een platform van Nederlandse afgevaardigden naar een congres in Boedapest voor de vorming van een Europese jeugd- en studentenorganisatie. In een dagboek voor een krant schreef hij toen: „Ik voel me als een vis in het troebele onderhandelingswater. Hoe (en dan volgt er een minder fraai woord dat bedriegen betekent, GAV) ik mijn buurman, zonder dat hij het merkt, is het parool.”

In 1999 haalde hij nog zo’n ’handigheidje’ uit. Melkert was toen al druk doende veel afdelingen te bezoeken om zich op te werken als enige opvolger van Kok. In december van dat jaar verklaarde Kok in Elsevier dat hij geen ”nee” zou zeggen tegen een derde ambtstermijn. Melkert reageerde in het openbaar door te zeggen dat deze opmerking „rust gaf.” Binnenskamers zou hij echter zijn ontploft van woede.

Uitstraling
Melkert kwam in 1956 ter wereld als zoon van een rooms-katholieke kapper uit Gouderak. De godsdienst van zijn ouders heeft hem nooit echt bekoord. Hij koos voor de PPR, een radicale afsplitsing van de roomse KVP. Dat was hem allemaal toch te links en daarom stapte hij in 1982 over naar de PvdA.

Een van de grootste problemen die Melkert heeft, is zijn uitstraling. Hij komt over als een koele kikker, zeker in vergelijking met Kok. In een televisiedemocratie als de onze zal dat de partij zeker parten gaan spelen. Als geen ander beseft Melkert dat hij in mei volgend jaar voor een goede uitslag moet zorgen, anders zal de strateeg met terneergeslagen banier het veld moeten ruimen.