„Wie heeft het afgelopen jaar allochtone mensen over de vloer gehad?” Gert-Jan Segers, directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie, vraagt het tijdens de workshop die hij geeft. Even blijft het oorverdovend stil. Dan gaan twee vingers omhoog, en nog een schuchtere derde.„Oké. En wie zit er in een kerk waar allochtonen een plek hebben?” Een enkele vinger meer nu, maar zeker niet meer dan vijf.

Het gebrek aan direct contact met vreemdelingen is illustratief voor de reformatorische gezindte, zo luidt het steeds terugkerend refrein op de congresdag over integratie, bezocht door bijna uitsluitend blanke deelnemers van wie het merendeel man. De enige aanwezige allochtoon is een niet-religieuze Marokkaan, die het probleem desgevraagd weet terug te brengen tot: „We moeten gewoon met elkaar praten. Daarom ben ik hier.”

Onderling contact moet mogelijk zijn, daar zijn de sprekers het ook over eens. Kars Veling, oud-CU-voorman en directeur van een multi-etnische scholengemeenschap: „Ik heb een ideaal voor me van goede buren. Met hen kun je toch ook goed omgaan zonder dat je iets deelt op levensbeschouwelijk vlak?”

Remco Oosterhoff, gemeenteraadslid voor de CU/SGP in Rotterdam: „Ik dacht onderweg in de auto: wéér een dag spreken over integratie en pluriformiteit. Wat als iedereen vandaag op stap was geweest met een criminele Marokkaan of een Antilliaanse tienermoeder?”

Ondanks die relativerende opmerkingen over de eigen aanwezigheid werden er een paar stevige noten gekraakt. Kritiek kwam er op historicus en schooldirecteur Bisschop, die donderdag in deze krant en gisteren op het congres verdedigde dat de Nederlandse staat ontstaan is door „twee formatieve krachten: het gereformeerde protestantisme en het Bijbelse humanisme. Dat besef moet de basis zijn van onze eigen identiteit”, aldus Bisschop, die vindt dat nieuwkomers zich daarvan rekenschap moeten geven.

Volgens diverse aanwezigen overschat Bisschop daarmee sterk de rol die het gereformeerd protestantisme heeft gespeeld. Ook dreigt het gevaar van eerste- en tweederangsburgers, bezwoeren mensen in het publiek. Een aanwezige: „Of je hebt voor iedereen vrijheid van godsdienst, óf je hebt die niet.”

In zijn workshop zegt CU’er Segers zich niet al te zeer vast te klampen aan de christelijke cultuur, „omdat de identiteit van een christen niet zoals bij Wilders in de cultuur ligt, maar in Christus. Dat geldt zelfs voor een kwestie als de zondag. De eerste drie eeuwen hebben christenen het ook zonder de zondag als rustdag gered. Dat geeft ontspannenheid en onbezorgdheid.”