Hoe ontstond het gerucht dat Breda vrij was? Een geheim agent zou gezien hebben dat Britse patrouilles de Nederlandse grens hadden overschreden.Een andere theorie noemt een verkeerd begrepen boodschap van een Britse verkenner. Hij zou bij Brasschaat, niet ver van Antwerpen, op een gevel de naam Café Breda hebben zien staan en gemeld hebben: „I am here at Café Breda, I am at Café Breda on the Bredabaan.”

Zo veel keer Breda in één zin zou het idee hebben doen ontstaan dat de verkenner bij die Brabantse stad was. Door de snelheid waarmee de voorhoede was opgerukt, wist het geallieerde opperbevel nauwelijks waar de eigen troepen waren.

Radio Oranje

Berichten uit Engeland speelden ook een rol. Op zondag 3 september meldde Radio Oranje: „Gij weet dat de bevrijding voor de deur staat.” Een dag later: „De bevrijding van België is een belofte van de spoedige bevrijding van Nederland.”

Die dag riep generaal Eisenhower de Rotterdamse arbeiders op de haveninstallaties te beschermen tegen vernietiging door de Duitsers. Dat werd opgevat als een aanduiding dat de bevrijding nabij was. Rijkscommissaris Seyss-Inquart kondigde die maandag een bijzondere staat van beleg af.

Later op de avond sprak premier Gerbrandy via Radio Oranje zijn volk toe. In de tekst die radiochef Van den Broek had opgesteld, stond dat de geallieerde troepen de Nederlandse grens naderden. Maar Gerbrandy veranderde het ter plekke en zei: „Nu de geallieerde legers in hun onweerstaanbare opmars de Nederlandse grens overschreden hebben, wil ik u, uit naam van ons allen, hartelijk welkom toeroepen op onze vaderlandse bodem.” Volgens de premier was die informatie betrouwbaar; afkomstig van „onze eigen mensen.”

Breda bereikt

BBC Home Service nam het bericht over: „Another good news: the allies have just crossed the Dutch frontier” (Een ander goed bericht: De geallieerden hebben zojuist de Nederlandse grens overschreden, RV). De volgende dag, dinsdag 5 september, meldde Radio Oranje: „Volgens officiële berichten hebben Britse troepen Breda bereikt. Volgens niet-officiële berichten zijn ze inderdaad reeds veel verder in Nederland doorgedrongen.”

Daarna zweeg de omroep echter. Wat de Nederlandse bevolking niet wist, was dat de omvang van de geallieerde troepen op dat moment nog te klein was om heel Nederland te kunnen bevrijden. De hoofdmacht was nog in Frankrijk, en de troepen die naar Antwerpen waren opgerukt, hadden slechts een smalle corridor bevrijd.

Septembervliegen

De wachtende Nederlanders werden diep teleurgesteld. De terugkerende bezetters namen soms wraak voor de getoonde feestvreugde. Voor Zuid-Nederland begon de bevrijding een week later, voor Noord-Nederland een half jaar later pas.

Na Dolle Dinsdag functioneerde de organisatie van de NSB nauwelijks meer. De verzetsgroepen konden daarentegen rekenen op nieuwe aanwas. Mensen die nu pas toetraden tot de ondergrondse werden spottend ”septembervliegen” genoemd.

Dure les

De naam Dolle Dinsdag werd voor het eerst aangetroffen in De Gil, een als verzetsblad vermomd NSB-propagandakrantje. Op 15 september kopte het: ”Generale repetitie – Dure les van Dollen Dinsdag”. Die kop was bedacht door Willem van den Hout, die na de oorlog onder de naam Willy van der Heide bekendheid kreeg als schrijver van de Bob Eversboeken.

De naam Dolle Dinsdag wordt tegenwoordig door de homobeweging in Oss misbruikt voor een jaarlijks evenement dat de acceptatie van homoseksuelen moet bevorderen.