Een kiekendief scheert laag over de vers omgeploegde klei. Baecke (66) laat het gas van zijn auto even los en wijst het dier na. Links en rechts wisselen akkers en bosschages elkaar af. Populieren steken hoog op naar de grijze hemel. Op de zeedijk langs de Westerschelde grazen schapen.„Je moet toch van een andere wereld komen om dit te willen vernietigen?” zegt Baecke. „Wat moet hier nu nog aan veranderd worden om er betere natuur van te maken?”

De recente rel met buurland België, die ontstond nadat de Raad van State eind juli in een voorlopige uitspraak de derde verdieping van de Westerschelde blokkeerde, doet Baecke af als een storm in een glas water.

„Het kwam Peeters (de Vlaamse minister-president, PA) wel goed uit om daar nu een grote mond over op te zetten. Maar iedereen lijkt vergeten dat hij tegen minister Verburg heeft gezegd serieus en welwillend naar alternatieven voor ontpoldering te willen kijken.”

Zijn vertrouwen in het kabinet is onverminderd groot. „Vlaanderen neemt alweer gas terug, nu is toegezegd dat de verdieping doorgaat. Het is nu aan het kabinet om aan te geven hoe dat gaat gebeuren.”

Hij twijfelt er geen moment aan dat het kabinet vasthoudt aan zijn standpunt om niet te ontpolderen. „We hebben een maatschappelijk debat van dertien jaar achter de rug. In april koos minister Verburg uit respect voor de stellingname van de Tweede Kamer en de gevoelens van de Zeeuwse bevolking voor het alternatief van buitendijkse schorren. Het kabinet kan niet anders dan daaraan vasthouden.”

Hij noemt het moreel verwerpelijk dat de milieubeweging naar de Raad van State stapte. „Zou de Hedwigepolder onder water zijn gezet, dan hadden ze geen bezwaar tegen verdieping van de Westerschelde. Nu dat niet gebeurt, stappen ze ineens naar de Raad en gijzelen daarmee de hele boel.

Ik durf de stelling aan dat een noordwesterstorm met springvloed op de Westerschelde meer schade aanricht dan het verdiepen van de vaargeul. Daar maken ze toch ook geen bezwaar tegen?”

Wat Baecke nog het meest tegen de borst stuit is de verkeerde beeldvorming in de media. „Er wordt gedaan alsof er afspraken tussen Nederland en België worden geschonden. Maar dat is onjuist. Er zijn helemaal geen afspraken. De Scheldeverdragen zijn geratificeerd op voorwaarde dat er een alternatief voor de Hedwigepolder zou komen.”

Boegbeeld

Als een van de pachters die in de Zeeuws-Vlaamse Hertogin Hedwigepolder boert, groeide Baecke in de afgelopen jaren uit tot boegbeeld van het verzet tegen de voorgenomen ontpoldering van het achterste stukje Zeeland. Dat verzet reikte verder dan de protestborden die nog steeds her en der langs de polderweggetjes staan.

„Ontpolderen is niets anders dan het doorsteken van de dijken. Dat stuit de Zeeuwen tegen de borst. Je moet bedenken dat er nog steeds mensen zijn die in 1953 op de daken hebben gezeten. Die hun buren hebben zien wegspoelen. Toen in april het kabinet definitief niet voor ontpolderen koos, kwamen juist die mensen hier naar de dijk om ons te feliciteren. Dan hoef je niet te vragen hoe diep dat zit.”

Op diezelfde dijk zet Baecke zijn auto aan de kant. Hij wijst naar het Belgische deel van de Hedwigepolder. Een groter contrast is nauwelijks denkbaar. Hier geen volle akkers, maar een goeddeels kale vlakte. Daarachter blazen de twee koeltorens van de Doelse kerncentrale grote witte stoomwolken uit. Een bulldozer schuift zand van de ene naar de andere plek. Een graafmachine ronkt. Vlaanderen ontpoldert wel.

Een puntig hek, midden op de weg geplaatst, verspert de doorgang naar de zuiderburen. „Dat hek zie ik als pure provocatie. Zo van: kijk eens Nederland, wij gaan gewoon door.”

Boos is hij ook over de tientallen boomstronken op de binnendijk. „Een dag nadat de Eerste Kamer in 2008 de Scheldeverdragen ratificeerde, met daarin het voorbehoud dat er een alternatief moest komen voor ontpoldering, zijn aan Vlaamse zijde alle bomen gekapt. Vervolgens is er een jaar lang niets meer gedaan.”

Baecke is gehecht aan zijn polder, al wil hij daar niet al te veel over kwijt. „Mijn grootvader is hier begonnen. Daarna mijn vader, en ik boer hier al veertig jaar. Maar onze situatie als bedrijf heeft geen enkele rol gespeeld. Om de discussie zuiver te houden hebben we dat argument nooit ingebracht. We hebben er daarom ook nooit mee ingestemd om te praten over grondverwerving. Het gaat ons om het behoud van de polder.”

Polemiek

Terwijl in de Hedwigepolder de uienoogst in volle gang is, loopt bij de Antwerpse Berendrechtsluizen het ene na het andere vrachtschip de haven binnen. De kolossen manoeuvreren schijnbaar met het grootste gemak over de Westerschelde. Een enkele maand geleden nog passeerde de MSC Beatrice, een van ’s werelds grootste containerschepen, de sluizen.

Moet de Schelde nog wel dieper als dergelijke schepen al probleemloos kunnen binnenlopen? Havendirecteur Eddy Bruyninckx, uitkijkend over het Antwerpse Willemdok: „Wat is probleemloos? De Beatrice kon maar voor 75 procent worden beladen, anders zou ze te diep liggen. Dat is dus een enorm economisch verlies.”

Enigszins opgelucht is hij wel nu Nederland heeft toegezegd dat de verdieping van de vaargeul hoe dan ook doorgaat. Maar echt gerustgesteld is hij pas als hij de baggerschepen aan het werk ziet. „Het baggeren had al lang moeten beginnen. Elke verdere vertraging kost ons 70 miljoen euro per jaar.”

De havendirecteur mengt zich niet graag in de polemiek van de ontpoldering, maar wat hem betreft is de Hedwigepolder nog altijd onderdeel van de afspraken. „Na jaren voorbereiding ligt er een verdrag. Wanneer één partij daar eenzijdig een stuk uitknipt, dan moet dat worden hersteld. Hoe, dat is aan de Nederlandse regering.”

De bereikbaarheid van zijn haven zal altijd een zwakte blijven ten opzichte van Rotterdam. Heeft Bruyninckx daarom de aanvraag voor de vierde verdieping al klaar liggen? „Wij zijn nu niet in de positie als vragende partij voor een volgende verdieping. Onze enige ambitie op dit moment is om onze zwakte iets in te perken door een aantal drempels in de Westerschelde af te toppen.”

Daarbij is ook Nederland gebaat. Volgens het Centraal Plan Bureau gaat eenderde van de winst die de derde verdieping oplevert, direct naar Nederlandse verladers.

Van protectionisme door Nederland wil Bruyninckx niets weten. „Het zou kunnen dat er nog wat ambtenaren rondlopen die de concurrentiepositie van Rotterdam denken te moeten bevorderen, maar de Rotterdamse haven is daar zelf absoluut niet op uit. Dat zou bij internationale reders ook erg slecht vallen.”

Kabinet worstelt met hoofdpijndossier

De champagnekurken knallen als Vlaanderen en Nederland in december 2005 de Scheldeverdragen ondertekenen.

Nederland verplicht zich om voor het einde van 2009 de Westerschelde te verdiepen tot de door de Antwerpse haven vurig gewenste 13,1 meter. Vlaanderen tast in de buidel om de door Europa verplicht gestelde natuurcompensatie in Zeeland grotendeels te bekostigen.

De zaak lijkt op die vrolijke dag in 2005 beklonken: het uitdiepen kan beginnen en iedereen is blij. Zelfs de milieubeweging krijgt haar zin. De natuur die bij het baggeren verloren gaat, wordt gecompenseerd door 600 hectare nieuwe getijdenatuur te creëren. Onder meer door ontpoldering van de bijna 300 hectare tellende Hertogin Hedwigepolder in Zeeuws-Vlaanderen.

Maar in Zeeland laait het verzet op. Land prijsgeven aan zee? Dat stuit de Zeeuwen, na hun jarenlange strijd tegen het water, tegen de borst. Ook in de Tweede Kamer ligt ontpolderen gevoelig, getuige moties van onder anderen SGP’er Van der Staaij en de Zeeuwse CDA’er Koppejan.

In april van dit jaar lijkt het kabinet te zwichten voor de druk vanuit de provincie. Ondanks advies van de commissie-Nijpels, die in oktober 2008 ontpoldering als beste en goedkoopste oplossing aandraagt, kiest het kabinet voor een alternatief plan: de ontwikkeling van buitendijkse schorren. Levert dat minder dan 600 hectare nieuwe getijdenatuur op, dan wordt het Land van Saeftinghe deels afgegraven.

De Zeeuwen halen opgelucht adem. Op de dijk rond de Hedwigepolder gaat de champagne opnieuw rond. De gevreesde ontpoldering lijkt definitief van de baan.

Maar de pachters, politici en boerenlobby rekenen buiten de milieubeweging. De Zeeuwse Milieu Federatie en de Vogelbescherming tekenen bezwaar aan bij de Raad van State. Ze vrezen dat het uitbaggeren van de Westerschelde ten koste gaat van de natuur. Eind juli bepaalt de Raad dat minister Verburg onvoldoende duidelijk heeft gemaakt dat het uitdiepen van de vaargeul geen onherstelbare schade aanricht.

De plannen moeten opnieuw de tekentafel op, het baggeren wordt weer uitgesteld. Vlaanderen, met de Antwerpse havenbaronnen voorop, reageert furieus. Nieuwe vertraging van de verdieping is onacceptabel.

De Vlaamse premier Peeters roept de Nederlandse ambassadeur op het matje. De Belgische minister Leterme, voorganger van Peeter, komt naar Den Haag om over de kwestie te praten. Ook de Tweede Kamer eist opheldering.

Het kabinet belooft dat de verdieping gewoon doorgaat. Maar in Zeeland slaat de onzekerheid weer toe. Met het alternatief van buitendijkse schorren heeft de regering zich in een juridisch moeras begeven. Of een noodwet de oplossing is, valt nog te bezien. Wat als de Raad van State in november de plannen definitief naar de prullenbak verwijst? Het is niet uitgesloten dat Balkenende en Verburg, om het vege lijf te redden, dan alsnog teruggrijpen op het ontpolderen van de Hedwigepolder.

Ontpolderingsspook waart weer rond

Verdieping van de Westerschelde kan de unieke natuur daar schade toebrengen. Natuurherstel is daarom onlosmakelijk met uitdieping verbonden. De vraag is: wordt de Hedwigepolder daar het slachtoffer van, of niet?

Dr. M. A. Hemminga, directeur van Stichting Het Zeeuwsche Landschap.

„De natuurlijkheid van de Westerschelde is in de loop van de tijd door inpolderingen, en in de laatste decennia, door verdiepingen, geulwandbestortingen en baggerwerkzaamheden flink aangetast. Door de almaar verdere verdieping van de scheepvaartroute verdeelt het water zich minder over de platen en de nevengeulen, maar stroomt het steeds meer en sneller door de vaargeul. Dat heeft negatieve gevolgen voor de ondiepe gebieden: vogels vinden er minder voedsel, de bodemkwaliteit gaat achteruit. En dus tast verdieping het estuariene systeem aan.

Ik zie niets in het plan om buitendijkse schorren aan te leggen. Klei storten op natuurlijke slikken in de hoop dat het schor wordt, is niets anders dan het inwisselen van bestaande estuariene natuur voor nieuwe. Als dat al lukt.

Ontpolderen van de Hedwigepolder, zoals in 2005 is afgesproken, zou daarentegen een stap in de goede richting zijn om de oorspronkelijke getijdenatuur weer te herstellen.

Had het kabinet gewoon het verdrag uit 2005 uitgevoerd, dan was er nu niet zo’n beroering ontstaan. Dat de regering in zo’n belangrijk internationaal dossier is gezwicht voor regionale druk vind ik onbegrijpelijk.”

J. J. Geleijnse, voorzitter van stichting De Levende Delta.

„Het zint me allerminst dat de naam Hedwigepolder zo vaak valt in de huidige discussie. Zowel de Tweede Kamer als het kabinet heeft ontpolderen afgewezen. Van de Hedwige blijven ze af. Zo niet, dan gaan we de barricaden op.

Bovendien, de polder was in beeld als compensatie voor de twééde verdieping, uit 1997. We praten nu toch over de derde verdieping? Op veertien ondiepe plekken moet slechts enkele voeten slib worden weggebaggerd. Het wil er bij mij niet in dat dáárvoor natuur gecompenseerd moet worden.

Ontpolderen is sowieso een slecht idee, want dat is vernietigen van bestaande natuur voor andere natuur: de Hedwigepolder ís natuur.

Het is een jonge, hooggelegen polder. Je zou eerst ettelijke meters goede landbouwgrond moeten afgraven. Maar de klei die je er afhaalt, slibt op een gegeven moment weer aan en dan ben je weer terug bij af. Dat is dus geen oplossing.

Antwerpen moet de bakens verzetten, want verdiepen houdt een keer op. Waarom geen ”Maasvlakte” voor de kust van Zeebrugge? Maar daarover zullen die Belgen het vast ook niet eens worden…”