In een grijs verleden was het pand aan de Zandstraat in Culemborg een stadsboerderij. Het voorhuis bleef intact, de deel werd in 1919 omgebouwd tot sigarenfabriek. Te bereiken via een nauwe steeg.Achter de fabrieksdeur gaat de bezoeker een eeuw terug in de tijd. Hier produceren vader Co (81) en zoon Richard van der Donk (51) al decennialang volgens hetzelfde procedé hun sigaren. Richard leerde het vak van zijn vader. „Een opleiding voor sigarenmaker is er nooit geweest.”

De familie miste de middelen om te mechaniseren. „We zijn het ambacht noodgedwongen trouw gebleven. Dat maakt ons nu uniek.” Meer dan vijftig jaar waren de sigaren van Van der Donk uitsluitend te verkrijgen bij de elitaire tabaksspeciaalzaak De Graaff in Den Haag. „Daardoor kwamen we in diplomatieke kringen en bij het hof terecht. Ook voor staatsbanketten werd daar de tabakswaar gehaald. Zodoende hebben allerlei wereldleiders onze sigaren gerookt.”

Van der Donk stelt ze samen uit drie soorten tabak: Braziliaanse (zoet en pittig), Cubaanse (zwaar en helder) en Javaanse (licht en mild). „Omdat wij naar verhouding weinig nodig hebben, kopen we alleen tabak van de beste plantages uit de beste oogstjaren. Door de verschillende soorten in bepaalde percentages te mixen, creëer je je eigen melange.”

De ruwe tabaksbladen komen aan in juten balen. Ze worden bevochtigd met kraanwater en de volgende dag door een stripmachine uit 1932 versnipperd, waarbij ook de nerf in de bladeren wordt verwijderd. De gesneden tabak strooit Van der Donk uit op de houten droogzolder. De droogtijd varieert van vier tot acht dagen, afhankelijk van het weer. „Door die natuurlijke, geleidelijke droging voorkom je smaakverlies.” Van het mengsel maken de tabaksmakers ”bosjes”, door het in een Javaans omblad te wikkelen. Met behulp van drie simpele machines uit de jaren vijftig. De bosjes gaan in houten sigarenblokken, de blokken onder de pers „Omdat we de enige zijn die nog zo werken, krijgen we soms een partij aangeboden. Elk model heeft z’n eigen blok. De mal daarin bepaalt de vorm van de sigaar.”

Nadat de uitstekende tabakspluimpjes zijn weggesneden, kan het blok weer open. De sigaren moeten nu alleen nog van een dekblad worden voorzien, met de hand, op de bijna honderd jaar oude werktafel. Als dekblad gebruikt Van der Donk Sumatrazandblad. „Een collega-fabrikant heeft eens berekend dat het per kilo kostbaarder is dan zilver. Het dekblad geeft niet alleen een mooi, strak uiterlijk aan de sigaar, maar heeft ook grote invloed op de smaak.”

De op kleur gesorteerde sigaren verdwijnen in sierlijke houten doosjes, die naar de droogkamer gaan: een simpel hok met een gevelkacheltje. Per jaar maakt Van der Donk op deze wijze zo’n 200.000 sigaren, in veertien verschillende modellen. Van de Mystique (een cigarillo) tot de stoere, pittige Felicidad, die ruim 6 euro kost. „Dat is echt een gelegenheidssigaar. We hebben die geïntroduceerd toen mijn vader zeventig werd.”

De topsigaren uit Culemborg zijn vandaag te koop in zo’n 45 speciaalzaken. De vraag is nog altijd groter dan het aanbod, al wordt het verschil tussen beide kleiner. Door de antirooklobby en de economische crisis. Nog bedreigender voor het bedrijf is het ontbreken van een opvolger.

Zijn zoon en dochter heeft Richard van der Donk tot nu toe niet kunnen betrappen op een bijzondere liefde voor het vak. „Ik hoop nog heel wat jaren door te gaan, maar als ik stop is het in Nederland waarschijnlijk gebeurd met het ambachtelijk sigaren maken.”

Dit is de achtste aflevering in een serie over verdwijnende beroepen. Volgende week deel negen.