Theron (35) promoveerde gisteren aan de Vrije Universiteit in Amsterdam bij prof. dr. A. van de Beek op een studie over het mensbeeld vanuit het perspectief van de Drie-eenheid, met name belicht vanuit het werk van de Nederlandse hervormde theoloog Oepke Noordmans en de Russische schrijver Fjodor Dostojevski.De Zuid-Afrikaanse theoloog gebruikt in zijn boek ”The Spirit on All Flesh” Noordmans om te laten zien dat het menselijk leven alleen begrepen kan worden vanuit het mysterie van de Drie-eenheid. „Noordmans leert dat er geen ongebroken analogie is tussen mens en God, alsof de mens een stukje God is en hij in staat is tot God op te klimmen. De mens is geen zelfstandig wezen maar wordt gezien in relatie tot God. Volgens Noordmans kan alleen de openbaring de mens ontraadselen. Zijn benadering is sterk christologisch gericht: de schepping staat in het licht van het kruis.”

Dostojevski fungeert als een soort tegenbeeld. Theron: „De Russische schrijver ziet evenals Noordmans het menselijk leven als een mysterie en ook hij is ervan overtuigd dat de mens niet te begrijpen is zonder God. Hij heeft daarbij verder een scherpe kijk op de destructieve kanten van de mens, de verlorenheid en de gebrokenheid van het leven. Dostojevski laat zien hoe mensen wanhopig hun eigen leven in de hand proberen te houden en daarmee een bepaalde zin vinden in de verscheurdheid van hun bestaan.”

Een positief mensbeeld zoals dat in de westers-humanistische traditie gangbaar is geweest en nog steeds de moderne theologie kenmerkt, vindt bij Theron geen steun. Zijn studie gaat over de diepten van de mens tussen schuld en lot, over Bijbelse figuren zoals Judas en Rizpa, de vrouw van Richteren 19 die verkracht wordt, sterft en van wie de lichaamsdelen als protest verspreid worden in heel Israël.

Theron: „De Bijbel onthult ons de destructieve kanten van de mens, zelfs als deze verhuld worden door een schijnbaar morele goedheid. De schuldigen in de vreselijke geschiedenis van Richteren 19 zijn niet degenen die de vrouw verkrachten maar zij die de deur achter de vrouw dichttrekken en in een vermeende heiligheid willen leven. Zij ontkennen met deze daad de werkelijkheid van hun leven als zonde.”

Theron laat zien hoe in oudtestamentische geschiedenissen de vleeswording van God oplicht. Zo ziet hij het in stukken snijden van de bijvrouw in Richteren 19 als een illustratie hoe de Zoon van God werkelijk in het lijden van mensen deelt. „De plaatsvervangende verzoening is een aanstootgevend idee voor de moderne mens omdat zij onze diepe zondigheid en verlorenheid openbaart.”

Johann Theron is een zoon van prof. dr. Flip Theron, emeritus hoogleraar systematische theologie in Stellenbosch. De promovendus is predikant van de Nederduitse gereformeerde kerk in Kraaifontein, in de buurt van Kaapstad. Zijn onderwerp raakt ook de werkelijkheid van alledag in Zuid-Afrika. „Ik ben lid van een ‘stoute’ kerk, zegt hij lachend. Met stout bedoelt hij de theologische rechtvaardiging van de apartheid die zijn kerk ooit heeft uitgesproken.

Toch is hij beducht voor een al te gemakkelijke schuldbelijdenis. „Dan heeft een ander het weer gedaan. Alleen een gemeenschappelijk delen in het kwaad kan ons land verder helpen. Er is een collectieve schuld. De taak van de kerk is het Evangelie te verkondigen, de boodschap dat de mens gestorven is in Christus. Dat is het enige antwoord op de schuldvraag.”