Nieuwe gezichtspunten leverde dit laatste treffen niet op. Maar felheid en levendigheid waren nog even groot als bij het eerste lijsttrekkersdebat, twee weken terug.

Een beetje vermoeid kwamen ze wel over: Balkenende, Bos, Zalm en de andere lijsttrekkers van de ’grote zes’. Maar ze moesten nog een keer. Beter gezegd: ze mochten nog een keer. Want als het waar is dat nog altijd 30 procent van de kiezers zweeft, valt er in een slotdebat veel te winnen. Of te verliezen.

Aan bod kwamen de bekende onderwerpen: economie en werkgelegenheid, asiel en integratie, waarden en normen. Daarnaast een recent opgekomen item: de gekozen minister-president. En ten slotte de bij elke verkiezing onvermijdelijke vraag: wie wil met wie een coalitie, wie sluit wie uit?

Nieuwe invalshoeken konden de lijsttrekkers dinsdag, in de oude vergaderzaal van de Tweede Kamer, nauwelijks nog vinden. Maar dat deed geen afbreuk aan de felheid en bevlogenheid van het debat.

Wat heeft het debat over waarden en normen eigenlijk opgeleverd? Veel, vindt Balkenende. Weinig, vindt Bos. Toch stelt ook de PvdA-leider dat het debat hierover op zichzelf nuttig had kunnen zijn. „Maar dan had de discussie veel concreter gemoeten.”

Het debat was juist uitermate concreet, meent de demissionaire premier. „Neem de kritiek van het CDA op het van overheidswege testen van xtc-pillen op houseparty’s. Dat is toch te gek voor woorden? We verbieden het vrije verhandelen van die pillen, maar erkennen het impliciet toch door te gaan testen.” Bos is het er maar half mee eens: „Ouders liggen de hele nacht wakker met de vraag of hun kind wel levend thuiskomt.”

Het CDA/VVD/LPF-kabinet is bovendien begonnen met het verder terugdringen van coffeeshops, stelt Balkenende. Bos: „Maar tot hoe ver dan? Van enkele honderden naar enkele tientallen? Dan ben je toch nog altijd aan het gedogen?” De PvdA-leider zou graag een heel andere weg inslaan. „Waarom doen we niet meer met het gratis verstrekken van heroïne? Elke heroïneverslaafde begaat zeven overtredingen per dag. Haal duizend van die mensen van straat, geef ze heroïne, en het scheelt 7000 misdrijven per dag.” Balkenende: „Maar die mensen zelf blijven wel in de ellende van hun verslaving zitten.”

Op het punt van de gekozen minister-president botsten CDA en VVD stevig met de linkse partijen. Zalm ziet er niets in: „Dat verlamt het landsbestuur. Dat zie je in Israël. Als de premier van een andere politieke kleur is dan de meerderheid van het parlement, loopt het al snel vast.” Balkenende valt hem bij: „Dan heb je twee mandaten. Dat gaat niet. Stel dat Bos een ander programma heeft dan Cohen. Wat dan?” Bos zit er niet mee: „Juist dan krijg je de scherpte in de politiek die we de laatste jaren zo gemist hebben.” Zalm: „Als u scherpte wilt, laat ons dan ook met Cohen in debat mogen.”

En dan de coalitievorming. CDA en VVD gaan nog altijd het liefst met elkaar. Balkenende: „In deze economisch moeilijke tijden een centrumlinkse coalitie? Dat moesten we maar niet doen.” Zalm: „CDA en PvdA samen: dat wordt een ’moetje’, dan krijg je geen goede regering. Bovendien gaat de formatie dan vreselijk lang duren.”

Probleem is wel dat een CDA/PvdA-coalitie op dit moment de enige mogelijkheid lijkt, althans voor wie streeft naar een stabiel tweepartijenkabinet. CDA en VVD krijgen in de peilingen lang geen meerderheid. Dus de LPF er weer bij? Balkenende: „Dat zie ik niet gebeuren. Dat zou voor de burger ongeloofwaardig zijn.” Maar wat dan? Balkenende: „De kiezer moet om te beginnen zorgen dat het CDA de grootste wordt. Om die vraag gaat het bij deze verkiezingen.”