Staatssecretaris Bijleveld van Binnenlandse Zaken, de provincie Friesland en de eilanden ondertekenden maandag in Harlingen een convenant hiervoor.Het convenant is het startsein voor een samenwerkingsvorm waarbij de Eilanderraad de bevoegdheid krijgt over een aantal gemeenschappelijke kerntaken. Het gaat onder andere om rampenbestrijding, natuurbeheer, toerisme en onderwijs.

Een belangrijk verschil met de huidige samenwerking is het verplichtende karakter. Doordat het gaat om gemeenschappelijke kerntaken behouden de eilanden verder hun bestuurlijke zelfstandigheid en de eigen identiteit.

Het doel van de intensivering is de bestuurskracht duurzaam te versterken, de efficiëntie te vergroten en de dienstverlening aan de eilandbewoners te verbeteren.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties geeft samen met de provincie Friesland ondersteuning aan het samenwerkingsproces.

Texel is gevraagd om aan te sluiten, maar het eiland vindt de vorm van samenwerking te ver gaan. Texel geeft de voorkeur aan samenwerkingsovereenkomsten met twee of meer Waddengemeenten op vrijwillige basis. Daarnaast wil het eiland verkennen of er meerwaarde zit in samenwerking met Noord-Hollandse gemeenten. De Friese eilanden hebben aangegeven dat ook in de toekomst de deur open blijft staan voor Texel.

In de nieuwe samenwerking wordt een aantal bevoegdheden van de gemeenteraden ondergebracht bij de Eilanderraad. Deze functioneert nu al met gemeenteraadsleden van alle eilanden, maar mag geen beleid vaststellen. In de nieuwe situatie staat de Eilanderraad aan het hoofd en voert het Eilandercollege de taken uit. In het Eilandercollege zitten wethouders van alle eilanden. Deze worden portefeuillehouder voor bepaalde onderwerpen en zijn stemgerechtigd namens alle eilanden.

Op 1 januari 2010 moet de nieuwe samenwerkingsvorm een feit zijn. In een gemeenschappelijke regeling, die op dit moment de samenwerking tussen de vijf Waddeneilanden regelt, worden de taken van de Eilanderraad vastgelegd.