Zuiver kristallen klokken voor Vleutens carillon
Het atelier van glasblazer Bernard Heesen in Acquoy, vlak bij Leerdam staat vol met rode vazen met een gat aan de onderkant. Niet zo functioneel op het eerste gezicht. Dat er klank in de vazen zit, wordt pas duidelijk als de kunstenaar een trommelstok in zijn hand neemt en een van de vazen aantikt. Hij is bezig met het maken van een carillon.
Al sinds februari heeft Heesen bijna geen tijd meer voor het maken van eigen kunstzinnige creaties; het blazen van de klokken neemt hem volledig in beslag. Het is zijn eigen initiatief om dit carillon te maken. In een overleg met de projectgroep Leidsche Rijn in februari van dit jaar wordt het idee geboren. Het carillon zal deel uit gaan maken van een toren aan een plein bij een school.Heesen heeft op dat moment geen enkel idee of een glazen klok überhaupt wel mogelijk is. Daarom overlegt hij met klokkengieterij Koninklijke Eijsbouts in Asten. Uit testen van dit bedrijf komt naar voren dat een glazen carillon technisch geen bezwaren oplevert.
De klokken gaan er heel anders uitzien dan de glasblazer aanvankelijk denkt. „Ik vind het wel grappig dat die klassieke klokvorm in glas helemaal geen goede klank geeft”, grijnst Heesen. Uiteindelijk krijgen de klokken een heel eenvoudige vorm; het lijken net vazen. Van tevoren is al bekend dat de klokken ook niet al te zwaar mogen worden, omdat het handmatig blazen van de klokken dan niet mogelijk is. In de klokken is nog wel metaal verwerkt: de klokken zijn gemaakt van loodkristal.
Heesen maakt de klokken in een fabriek in het naburige glasstadje Leerdam. Hij heeft wel een eigen atelier, dat gevestigd is in een voormalig stoomgemaal, maar daar zijn de mogelijkheden beperkt. Rond de glasblazer staat een heel comité van mensen die hem helpen. Beiaardiers verrichten de nodige testen. Iedere twee weken komt een deskundige om de zuiverheid van de nieuw geblazen klokken te testen. Als de klank te sterk afwijkt, begint al het werk weer opnieuw. „Ik ga er niet aan slijpen. Dan ben ik zeker een dag bezig. In diezelfde tijd kan ik ook negen of tien nieuwe klokken blazen.”
De glaskunstenaar heeft de afgelopen maanden een enorme voorraad klokken geblazen. Dat is en blijft handwerk. Aan ieder zuiver exemplaar gaan meestal zo’n tien missers vooraf.
Heesen denkt dat er een nieuwe vorm van musiceren is uitgevonden met het bespelen van een glazen carillon. De primeur heeft hij naar eigen zeggen echter niet. „In de kunstcollectie van tsaar Peter de Grote is ook een glazen klok aanwezig. Niemand weet of die bespeeld kan worden. Hij staat in een vitrinekast ergens in het Russische Sint-Petersburg. Je mag er niet met je vingers aankomen, dus we zullen het wel nooit weten ook.”
Door een radiografisch besturingssysteem hoeven beiaardiers niet in de toren te zijn om het carillon te bespelen. Ze kunnen ook op het plein onder de toren gaan zitten met het keyboard op schoot. Heesen: „Dat geeft het klokkenspel een dynamisch karakter.” Het carillon is aanslaggevoelig, net als een piano. Dit betekent dat bij een harde aanslag de klokken ook luider klinken.
De toren waarin het carillon moet komen wordt gedecoreerd met blauwe glazen bollen, die een plek krijgen in het metalen raster waar de toren van is gemaakt. Heesen gaat daarvoor om de twee weken naar Tsjechië, waar glasblazers de techniek in huis hebben om bollen te blazen ter grootte van meer dan 40 centimeter doorsnee. „De glazen bollen symboliseren de Hollandse lucht. Ik probeer me soms een voorstelling te maken van het uiteindelijke resultaat. Dan kijk ik omhoog en probeer ik de toren voor me te zien. De blauwe bollen zijn heel prominent en contrasteren met de hardheid van het metaal. De rode klokken zullen wat verborgener hangen.”
De geboren Leerdammer hoopt dat alles goed gaat bij het ophangen van de bollen en het loodzware carillon in de toren. De vijftig klokken zullen in losse panelen omhoog worden getakeld. „Laat het dan alsjeblieft niet stormen, want dan vrees ik het ergste voor mijn klokken”, zegt Heesen. Ook het gevaar van vandalisme sluit hij niet uit. „Tegen onverlaten met een geweer doe je niets.” De blauwe bollen komen vanaf 6 tot 7 meter van de grond te hangen.
De toren wordt over drie weken opgebouwd. Wanneer ook de klokken zijn opgehangen en de blauwe bollen zijn aangebracht zal de opening worden gevierd in april volgend jaar. Kinderen van een school in de buurt van de toren krijgen allemaal de gelegenheid om het instrument te bespelen.
De glasblazer is blij dat de klus bijna is geklaard. „Ik wil weer ’normaal’ bezig zijn met kunstobjecten.” In het atelier staan kunstig gevormde voorwerpen, uitgevoerd in glanzend glas en felle kleuren. Heesen is tevreden over het sterke staaltje dat hij heeft geleverd, maar: „Het is nu ook wel weer goed geweest.”