Op perron 1 van station Schiedam-Centrum staat de proefopstelling van een van de mogelijke leveranciers: Trans, een consortium waarin onder andere Interpay Nederland (elektronisch betalingsverkeer) deelneemt. Aan de overkant van het spoor, op perron 2, stalt Siemens z’n waren uit, mede namens een reeks deelnemers waarmee de Duitse elektronicafirma een omvangrijk samenwerkingsverband vormt. In de voetgangerstunnel tussen beide sporen staat kanshebber nummer 3 met een flitsende presentatievideo: East-West, een consortium waarin behalve het Nederlandse Vialis ook de fabrikant van de OV-kaart voor Hongkong (Octopus) zit.

Rondom de proefopstellingen lopen verschillende NS’ers zich warm. Animo van de reizigers voor de opstellingen was er afgelopen anderhalve week bijzonder veel, zeggen ze. „En alle reacties zijn positief. Niemand zanikt over de ingekrompen dienstregeling of vertragingen, iedereen spreekt z’n blijdschap uit over de komst van de poortjes, omdat de sociale veiligheid in het openbaar vervoer er veel beter door zal worden”, zegt NS’er R. Kramer.

De demonstratie van de diverse systemen startte vorige week zaterdag, eind deze week worden de spullen alweer opgeruimd. Ergens in december zal bekend worden welk consortium het hele Nederlandse project van gecontroleerde toegang mag gaan uitvoeren.

De keuze wordt gemaakt door Trans Link Systems, het samenwerkingsverband van NS, Connexxion, GVB (Amsterdam), RET (Rotterdam) en RET (Den Haag), samen goed voor 90 procent van het openbaar vervoer in Nederland. Op de marktverkenning in de aanloop naar internationale aanbesteding reageerden meer dan zeventig bedrijven uit de hele wereld.

Negentien partijen bleven na eerste schifting over, een ronde later waren er nog zes aanbieders die een serieus bod deden. De drie uiteindelijk resterende consortia hebben elk een minimale omzet van 250 miljoen euro en aantoonbare ervaring met het ontwikkelen of uitbaten van een soortgelijk systeem elders in de wereld. Dat waren twee harde voorwaarden om mee te blijven doen.

Medio 2003 of iets later moeten alle stations op de Hoekse Lijn de toegangspoortjes hebben, op proef voor een halfjaar. Het traject Rotterdam-Hoek van Holland stond afgelopen jaren bekend om z’n vele agressie en andere problemen, met als tragisch dieptepunt de gewelddadige dood van Daniel van Cotthem uit Vlaardingen.

Tijdens de zes maanden durende proef moeten alle kinderziektes duidelijk worden. Nadien is nog minimaal tweeënhalf jaar nodig om de systemen bij te slijpen, zodat eind 2006 een probleemloze introductie in heel Nederland mogelijk zou moeten zijn.

Eind volgend jaar start ook een aantal tests met de OV-chipkaart in Rotterdam, Amsterdam en op de Veluwe. Want de toegangspoortjes worden straks bediend met een chipkaart, een elektronisch vervoerbewijs met een chip die contact maakt met een scanner. Dat gebeurt bij aanvang van de reis en bij aankomst checkt de reiziger uit.

Wil de klant z’n persoonsgegevens afstaan, gráág, want dan kan de kaarthouder exact nagaan wat de reizigers willen en het vervoersaanbod daarop afstemmen. De privacy is gewaarborgd, verzekeren de aanbieders. De klant kan er echter ook voor kiezen anoniem te blijven. Een groot voordeel voor de klant is dat de kaart bij het langslopen niet uit tas of portemonnee hoeft te worden gehaald.

De techniek achter de OV-chipkaart komt uit vergelijkbare systemen die in grote steden zoals Hongkong, San Francisco en Tokio operationeel zijn, met dit verschil dat er in de Nederlandse toepassing een heel land mee wordt bediend. Ons land is daarmee straks uniek in de wereld, de buitenlandse belangstelling voor onze verrichtingen zijn nu al opvallend groot.

Behalve trein, tram, bus, metro en veerboot kunnen ook het parkeren, de rijwielstalling en de leveranciers van het ”krantje en croissantje” straks met de kaart worden afgerekend. De klant laadt de pas op met een specifieke reis, of tot een nog vast te stellen standaardbedrag via pin, chip of met contanten.

„In de kaart kan straks ook de huidige trajectkaart verwerkt zitten, net als de keuze voor eerste of tweede klas. Iemand met een voordeelkaart die om tien voor negen instapt, betaalt de eerste tien minuten het volle pond, daarna schakelt de kaart over op voordeeltarief. Veel discussies in de trein behoren daarmee tot het verleden”, zegt H. Stobbelaar, teamleider Proces Bijzondere Taken van de NS, die de kijkers te woord staat.

Op spoor 2 bij Siemens staat een doosje met eenmalige passen voor de incidentele reiziger, want die blijft er natuurlijk ook. Een Japanner die twee dagen Nederland doet is niet gebaat bij een ingewikkelde pas waarvoor hij bovendien flink statiegeld dient te betalen. Een statiegeldbedrag voor de pas is nog niet bekend, wél is duidelijk dat wie zijn kaart verliest, die met één telefoontje kan laten blokkeren. Het resterende tegoed wordt op dat moment bijgeschreven op de rekening van de voormalige eigenaar.