Het wordt daar in Lunteren waarschijnlijk de vergadering van partijleider Zalm. Vrijdagavond oreert hij voor de bestuurdersvereniging van de partij over het toekomstperspectief van zijn partij. Zaterdagmiddag is hij de enige kandidaat als de VVD in een buitengewone algemene ledenvergadering haar lijsttrekker kiest voor de komende verkiezingscampagne.

Cliteur is niet ontevreden over Zalm, maar staat ook niet te juichen bij diens verkiezing. Een nadeel aan de zakelijke ex-minister van Financiën is dat hij „een niet erg duidelijk politiek-ideologisch profiel heeft”, vindt de rechtsgeleerde. „Hij heeft zich nooit erg met de grondslagen van het liberalisme beziggehouden. Dat geeft hem een achterstand. Gelukkig merk je dat hij zich al wel op die grondslagen aan het oriënteren is.”

„Partijen zouden weer vaandeldragers moeten zijn van ideologieën”, verzucht de hoogleraar, die ook curator van het wetenschappelijk bureau van de VVD is. „Het is jammer dat je daarvan zo weinig terugziet in de praktijk van alledag. Dat geldt ook voor de VVD. Er wordt te veel pragmatisch gerommeld. Kennelijk kunnen tegenwoordig alleen nog kleine partijen zichzelf een duidelijk profiel aanmeten.”

Wat klaagt u? De VVD is onder Zalm toch rechtser geworden?
Aarzelend: „Het lijkt er wel eens op, het lijkt er wel eens op. Maar de VVD blijft een betrekkelijk onvoorspelbare partij. Deze week nog. Zegt ons kamerlid Blok -specialist asielbeleid- dat kinderen van illegalen hier in Nederland geen les mogen krijgen, roept zijn collega Cornielje -de onderwijsspecialist- er gelijk weer overheen dat de leerplichtwet wel centraal moet staan en dat die voor iedereen geldt. Kijk, dat rechtse geluid is er wel, maar er staat vaak een wat linkser geluid tegenover. Daardoor blijft de koers wat schommelig.”

Noemt u eens een onderwerp waarop de VVD zich op dit moment duidelijk een rechts profiel moet aanmeten.
„Veiligheid. We moeten gaan voor een veel krachtigere criminaliteitsbestrijding. Het is maar al te duidelijk, ook door die zaak met de AH-medewerkers, dat de opvattingen van het openbaar ministerie allang niet meer sporen met de ideeën van de mensen op straat. Bij het OM zitten veel slappe figuren, gevormd in de permissieve jaren ’60, met een eindeloze enerzijds-anderzijdsbenadering. En zo zitten er heel wat op hoge overheidsposten. Burgers voelen zich veel meer aangesproken door enkelingen als burgemeester Opstelten van Rotterdam, die de criminaliteit in zijn stad nu eens echt stevig wil gaan bestrijden.”

Dat zou ook de lijn van Zalm moeten zijn?
„Wat mij betreft mag hij pleiten voor een apart ministerie voor Criminaliteitsbestrijding. Maak de voorzitter van het college van procureurs-generaal minister, zodat hij rechtstreeks verantwoording schuldig is aan de Kamer. Ben je meteen af van dat gepingpong tussen de minister van Justitie, die niet kan treden in de verantwoordelijkheden van het OM, en het OM, dat steevast doorverwijst naar de minister, die politiek verantwoordelijk is.”

Daarvoor hebt u wel een centrumrechtse coalitie nodig. Denkt u dat die er komt?
„Dat is wel het meest voor de hand liggend. Het is in overeenstemming met de wens van de bevolking, zoals die bij de laatste verkiezingen tot uitdrukking is gebracht. Bovendien vind ik dat er beslist iets moet gebeuren met het gedachtegoed van Pim Fortuyn. Het kabinet is gevallen, maar de onvrede is gebleven. Het is beslist geen goede zaak wanneer een groot deel van de bevolking zich niet goed vertegenwoordigd weet in het publieke debat en in de centrale instituties die leidinggeven aan het land.”

Wat vindt u ervan dat juist Zalm het centrumrechtse beleid op het spel heeft gezet door de stekker uit het kabinet te trekken?
„Hij heeft inderdaad hoog spel gespeeld en we moeten nog zien hoe dat gaat uitpakken. Persoonlijk vond ik de redenen voor de val van het kabinet marginaal. Een kabinet hoort te vallen omwille van een conflict over het beleid; dat is de koninklijke weg. Niet omdat er gedoe in een van de coalitiepartijen is. Ministers die elkaars bloed wel kunnen drinken… so what? Misschien had dat nog wel tot heel behoorlijke beleidsresultaten kunnen leiden. Tja, dit is in de verkiezingscampagne echt een open zenuw bij de VVD. Wat heeft Zalm zich gelegen laten liggen aan die 1,6 miljoen mensen die op de LPF gestemd hebben?”

Zalm zal zeggen: „Ook het CDA heeft gebroken…”
„Maar duidelijk is dat hij het CDA op sleeptouw heeft genomen. Het CDA was er echt een beetje door overvallen. Natuurlijk kan deze kwestie ook het CDA nog parten gaan spelen - denk aan de wijze waarop Balkenende de crisis heeft begeleid. Maar vooral voor de VVD zou het een bommetje onder een mooie campagne kunnen zijn.”