Begin deze week overleed een 12-jarige jongen nadat hij in het Zeeuwse Groede bedolven raakte onder het zand. De jongen was in de duinen een gang aan het graven.Incidenten met instortende kuilen of gangen beperken zich niet tot Zeeland, zegt Kees Kooimans van de Noordwijkse reddingsbrigade. „Het probleem speelt langs de hele Nederlandse kust”, weet hij. „Hier in Noordwijk hebben we het ook meegemaakt. Een jaar of zes geleden met een 25-jarige Duitser, een volwassen man. Die raakte bij de Langevelder Slag onder het zand nadat-ie was gaan graven. En drie jaar geleden verdween een 8-jarig jongetje onder het zand bij de Duindamse Slag. Gelukkig konden beiden er op tijd onder vandaan worden gehaald.”

De Noordwijker strandwachten zijn er altijd alert op, zegt Kooimans. Zien ze op het strand of in de duinen iemand die een kuil graaft, dan gaan ze eropaf. „We spreken al snel iemand aan op de gevaren van te diep graven.”

Want dat het gevaarlijk is, kan niet genoeg worden benadrukt, vindt hij. „Het zand dat wat hoger op het strand en in de duinen ligt, heeft een heel fijne structuur. Als je daarin gaat graven en het zakt in, dan houd je het niet meer tegen. Dat dunne zand blijft stromen, omdat de druk zo groot is. Lig je er eenmaal onder, dan kom je er op eigen kracht nooit meer uit.”

Opmerkelijk vaak zijn Duitsers betrokken bij graafincidenten op het strand. Hoe dat komt, weet Kooimans niet. „Het zou kunnen dat ze niet gewend zijn aan het strand. Dan komen ze hier naar toe, kopen een schep en gaan eens lekker spitten. Met alle risico’s van dien.”

Voorlopig neemt Noordwijk geen extra maatregelen om incidenten als in het Zeeuwse Groede te voorkomen. Borden met waarschuwingsteksten worden lang niet altijd goed gelezen, is de ervaring van Kooimans. Toch moeten strandgasten zich steeds bewust zijn van de gevaren. „Het is misschien nog niet zo’n gek idee om bijvoorbeeld flyers uit te delen.”

Langs de kust bij het Zuid-Hollandse Ouddorp zijn de duinen afgezet met prikkeldraad, vertelt Dianne Braber van de Ouddorpse reddingsbrigade. In het zomerseizoen sluit de gemeente zelfs het gehele duingebied af. Toch kent ook de Flakkeese badplaats een incident met instortend zand. „In 2003 raakte bij de Kwade Hoek een 10-jarig Duits jongetje bedolven onder het zand. De duinrand waarbij hij aan het graven was, stortte in”, zegt Braber. Het jongetje overleefde het incident.

De strandwachten letten altijd op gravende kinderen. „Als we het zien, dan waarschuwen we.” Meestal blijft het bij een waarschuwing, tenzij er acuut gevaar dreigt.

Volgens Braber zijn mensen zich onvoldoende bewust van het instortingsgevaar. „Duinen lopen schuin af; als je daar gaat graven en het stort in, dan krijg je een lawine-effect. Zeker als kleine kinderen onder het zand komen, kan het snel afgelopen zijn. De druk van het zand is zo groot dat al snel verstikking optreedt.”

Aldo Evers, strandwacht op post 28 bij het Texelse De Cocksdorp, denkt dat het probleem op zijn eiland minder groot is dan elders aan de Nederlandse kust. De duinen op het Waddeneiland zijn beschermd natuurgebied en daarom afgesloten voor het publiek.

Ook op het strand is het risico kleiner, zegt Evers. „Als je hier op het strand een gat van vijftig centimeter graaft, dan zit je al in het water. Dat is bij Scheveningen wel anders.” Toch spreekt hij gravers wel aan op de gevaren. „Ik vraag in ieder geval of ze de kuil weer dichtgooien voordat ze naar huis gaan.”

Het is onmogelijk elk incident te voorkomen, denkt Joyce Nolten van de Haagse vrijwillige reddingsbrigade (HVRB). „Wij zijn er vooral voor de veiligheid van de zwemmers.” De HVRB is onder andere actief op het Scheveningse strand. „Natuurlijk letten we ook op de veiligheid van de mensen op het strand, maar vanwege de enorme drukte kunnen we lang niet altijd alles overzien.”

Het zijn allereerst de ouders die op hun kinderen moeten passen, vindt ze. „Vorig jaar raakte hier op het Zuiderstrand een kind onder het zand. De ouders waren toen ook niet direct in de buurt. Wij letten graag op, maar vergeet niet dat wij vrijwilligers zijn. Mensen hebben ook hun eigen verantwoordelijkheid.”