„Ik heb me af zitten vragen wat ik zelf zou hebben gedaan”, zegt L. Driessen, een oudere man uit Venlo, bij de bossen bloemen voor de supermarkt. „Ik denk niet dat ik me heel snel geroepen had gevoeld om in te grijpen. De gevolgen voor jezelf kunnen desastreus zijn, ofschoon zo’n opmerking misschien een laffe indruk maakt.”

Kelly Stoffels (19), in z’n vrije tijd uitsmijter, denkt er anders over. „Ik zou me vreselijk schamen als ik niets zou hebben gedaan. Al besef ik dat ik als uitsmijter wat meer ervaring met dat soort dingen heb. Het kan al veel helpen als je iemand alleen maar even een duw geeft. Dan is iemand toch even van slag.”

Het komt veel vaker voor dat omstanders alleen toekijken bij een incident. „Dit verschijnsel is typisch iets van deze moderne maatschappij, waarin mensen anoniem zijn en dat ook willen blijven”, stelt sociaal-psycholoog J. van de Sande van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG).

De sociaal-psycholoog keurt het af dat mensen niet te hulp schieten, maar spreekt van een bekende menselijke reactie. Bij dergelijke incidenten speelt ook de gedeelde verantwoordelijkheid. „Je ziet veel mensen om je heen staan die ook niets doen, die zijn dan net zo verantwoordelijk als de ander. Zo wordt dat door de omstanders ervaren.”

Een ander aspect dat meespeelt, is dat de mensen niet weten hoe het afloopt. „Er worden dagelijks van dit soort mishandelingen gepleegd. Die lopen dan vaak af met wat kneuzingen en een blauw oog. Als de mensen van tevoren wisten dat het slachtoffer zou overlijden, zouden ze zonder twijfel meer moeite hebben gedaan om in te grijpen.”

Van de Sande wijst op Amerikaanse onderzoeken die sinds de jaren zestig zijn gedaan na een schrijnend geval waarbij een vrouw langdurig werd mishandeld, verkracht en uiteindelijk gedood. In de flat tegenover het park waar dat gebeurde, hadden 32 mensen de mishandeling opgemerkt, maar niemand deed iets. Niemand van de mensen belde de politie.

De Groningse wetenschapper gelooft dat in een klein dorp, waar families elkaar al eeuwen kennen, een dergelijk incident niet zou zijn voorgevallen omdat de sociale controle daar veel groter is. Venlo is volgens hem dan weer te anoniem. Daarbij komt dat omstanders ook onbewust denken aan zichzelf en de angst om zelf slachtoffer of vies te worden, zo blijkt uit die Amerikaanse onderzoeken. „Zo zal iemand die hevig bloedt minder snel worden geholpen dan iemand die weinig bloedt.”