Haar kennis van de etiquette dankt Nahnya barones van Voorst tot Voorst (51) voor een groot deel aan de opvoeding van haar ouders. De goede manieren die ze van huis uit heeft meegekregen geeft ze via trainingen en lezingen door aan mensen die zich over omgangsregels onzeker voelen. „De beste managers weten soms geen raad met een broodje eiersalade.”Hoe moeten mes en vork bij een bord op tafel worden neergelegd? Hoe begroet je iemand vriendelijk en correct? Als kind leerde Van Voorst de etiquette min of meer spelenderwijs. „Mijn ouders hechtten veel belang aan regels voor de onderlinge omgang: van heel basale als het aankijken van mensen bij een ontmoeting en het met twee woorden spreken tot meer gedetailleerde als het uitbrengen van een toost en het dragen van gepaste kleding. Niet dat wij in een keurslijf werden geperst. Het ging er zeer ontspannen aan toe.”

Van Voorst besloot acht jaar geleden haar kennis van de etiquette op een bedrijfsmatige manier in te zetten. Ze startte een bureau voor training en advies, dat ze de naam Eetiquette gaf. Sindsdien maakt de barones jaarlijks kleine en grote groepen ambtenaren, zakenmensen en politici wegwijs in het uitgestrekte woud van regels die een goede onderlinge omgang bepalen. „Mijn devies is: Goede manieren vallen niet op, het ontbreken ervan wel.”

Onder de adel is volgens Van Voorst vanouds veel oog voor regels die het menselijk verkeer begeleiden. Ze horen bij het sociaal kapitaal dat de edelen de eeuwen door zorgvuldig hebben opgebouwd en bewaard, zegt ze. „Lange tijd bestonden er tussen de verschillende bevolkingsgroepen diepe kloven. Etiquette had als doel de omgang tussen mensen te reguleren en te vergemakkelijken en de onderlinge verschillen te overbruggen.”

Zelf stamt Van Voorst uit een oud riddergeslacht uit Overijssel. De wijdvertakte, rooms-katholieke familie staat volgens de digitale encyclopedie Wikipedia vooral bekend als krijgslustig. „Die typering klopt aardig”, lacht de barones. „Veel van mijn voorouders hadden een functie in het leger; ook mijn vader was beroepsmilitair. Maar zij trokken zich niet met een zwaard terug in een ivoren toren. Zij stelden zich graag voor iedereen dienstbaar op.”

Ondanks dat de positie van de adel de afgelopen eeuw drastisch veranderde en er van politieke macht geen sprake meer is, hechten de edelen zelf grote betekenis aan het voortbestaan ervan. Onderzoek wijst uit dat ook de samenleving meer oog krijgt voor het tegoed aan waarden en normen dat onder de edelen bewaard bleef. Parallel aan die ontwikkeling is een groeiende belangstelling voor etiquette.

Van Voorst merkt in elk geval meer dan ooit behoefte aan kennis van omgangsregels. „De tijd van ”alles moet mogen” is voorbij: er is meer dan de ontplooiing van het individu. Daarnaast speelt sociale mobiliteit een rol: we verplaatsen ons gemakkelijker van de ene groep naar de andere. Dan is het handig als je weet hoe het hoort. Dat geeft zelfvertrouwen en uitstraling, wat uiteindelijk iemands professionaliteit ten goede komt.”

Etiquette biedt volgens Van Voorst houvast. „Een vrouw vertelde mij onlangs dat haar man een hoge functie in het bedrijfsleven had gekregen. Ze voegde eraan toe dat ze bij representatieve gelegenheden zich vaak zo gespannen voelde. Hoe houd je een glas wijn vast? Mag je iemand spontaan aanspreken of wacht je tot je wordt voorgesteld? „Ik weet zo weinig”, zei ze. Met een korte coaching kon ik haar van haar onzekerheid afhelpen.”

Leggen mensen elkaar met de veelheid van omgangsvormen geen lasten op? Van Voorst vindt van niet. „Het is toch geen gezicht als iemand boven zijn das het boordknoopje open heeft? Of dat iemand met ongepoetste schoenen een lezing geeft? Als je je aan de etiquette houdt, loopt alles soepel. Afwijken mag, zeker, maar wat mij betreft niet uit onwetendheid.”

Dit is het vijfde deel in een serie over de adel. Volgende week deel 6.