Een knetterende scooter doorklieft twee massale stiltes. De nog laagstaande zon kruipt achter het traliewerk van gevangenis Norgerhaven in Veenhuizen traag omhoog. Vogels landen even op het grasveld binnen de omheining om hun vlucht vervolgens voort te zetten. De bossen in. Waarheen ze willen.Twee dames komen luidruchtig converserend de sluisdeur van de jeugdgevangenis uit. „Hé man, zet ons eens op de foto!” roept er een. Daar gaat ’ie dan. Klik. Maar daar is hun begeleidster. Vanuit haar auto roept ze nog: „Weten jullie wel dat je helemaal niet op de foto mag?” Ze crost weg. „Ach, ze is gek”, vinden de twee. „Van haar moet je je echt niks aantrekken.”

De meiden zitten in de jeugdgevangenis „ter bescherming van zichzelf” en mogen vandaag een dagje met verlof. „Wij hebben niks op ons geweten hoor”, verzekeren ze. Van de drugsverslaafden die sinds kort ook in het dorp zijn, weten ze niets af. „Boeiend”, zo vatten ze hun oordeel snedig samen.

In een plantsoen bij de protestants-christelijke basisschool De Veenster is een man aan het werk. Oranje vest, groene broek, sigaret op de lip. Menduh Haciogus heet hij. „Ik ben gedetineerde, hoor”, opent hij het gesprek waarschuwend. Al snel komt hij los. In totaal 199 dagen moet hij uitzitten voor geweld en verkrachting. Op 29 april is hij vrij. „Dan ga ik eerst een weekje relaxen.”

Over de komst van de psychiatrische patiënten had de gevangene van Turkse afkomst al horen vertellen. „Ik vind dat wel fijn, want nu zijn er ook vrouwen. Daar houd ik wel van. Op onze locatie, gevangenis Groot Bankenbosch, zitten ze niet”, besluit hij spijtig. De kliniek van de GGZ, waar de verslaafden zitten, staat bij het gevangenhuis in de buurt.

Ineens staat daar de begeleider van Menduh. „Wat is er loos?” informeert hij. Menduh redt zich er handig uit. „We praten wat over Turkije, want daar kom ik vandaan. Echt een mooi land, man.” De begeleider fietst gerustgesteld weer weg. „Klaas is echt nieuwsgierig”, vindt Menduh. „Klaas de Paashaas noemen wij hem altijd.”

Een groep schoolkinderen staat bij de gymzaal. De juffrouw blaast op haar fluitje. „Hup, netjes twee aan twee!” schettert ze. „Ik wil een keurige rij zien.”

De twee huisvrouwen die in het park een hond uitlaten, houden de ontwikkelingen in de gevangenissen van het dorp nauwelijks bij. „Geen flauw idee”, hebben ze van het feit dat de verslaafden naar het dorp komen. „En het maakt ons ook niks uit. Het boeit niemand hier iets. Ze komen toch veilig achter de tralies te zitten.”

De zon staat inmiddels hoger aan de hemel. De vogels vliegen nog. ”Huis en haard”, staat er op de gevel van een riante woning.

„Mensen hier zijn wel wat gewend”

VEENHUIZEN – In gevangenisdorp Veenhuizen, ook wel Hollands Siberië genoemd, zijn sinds twee weken zeven psychiatrisch zieken ondergebracht in een kliniek van de GGZ. Dit jaar nog wordt dat aantal uitgebreid tot 36.

Verslaafden uit Amsterdam en Rotterdam komen naar het dorp in verband met het grote stedenbeleid. De Randstad stelde zich in 2004 ten doel dat binnen tien tot vijftien jaar de dakloosheid met 60 procent verminderd moest zijn. Een van de eisen was dat er een kliniek buiten de Randstad zou komen voor intensieve zorg. Deze staat nu op het terrein bij gevangenis Groot Bankenbosch in Veenhuizen.

In het eveneens Drentse dorp Beilen zorgde de komst van de psychisch gestoorde verslaafden eind vorig jaar voor veel onrust, maar in Veenhuizen kennen ze het klappen van de zweep. „Mensen hier zijn wel wat gewend”, legt medewerkster van het Gevangenismuseum in Veenhuizen, R. Duine, uit. „Dit dorp is ontstaan vanwege de gevangenissen.”

Het in totaal vijf bajesen tellende dorp werd tot een aantal jaar geleden vooral bewoond door bewakers en medewerkers van justitie. Voor buitenstaanders was het dorp zelfs tot 1983 verboden terrein. Veenhuizen was van justitie.

Vandaag de dag telt het Drentse dorp 1300 inwoners plus 800 bajesklanten. Ruim voor de komst van de veelal verslaafde patiënten organiseerde de GGZ een informatieavond voor inwoners. Ongeveer dertig mensen kwamen daarop af. Weerstand was er tijdens de bijeenkomst niet te bespeuren, volgens GGZ medewerkster J. Wilpshaar. „Een paar kritische vragen, meer niet.”