Vrijdagmiddag. De Kruiskamp. Ruim veertig jaar geleden een wijk voor autochtone Amersfoorters. Met de groei van de keistad veranderde De Kruiskamp van kleur. Wit werd zwart. Aan de vele flatjes, drie hoog, verschenen schotelantennes. Een Turkse moskee en allochtonenwinkeltjes streken neer in de overwegend smalle straten. Wat al die jaren bleef, is de hervormde Adventkerk. Haar plek is symbolisch: aan de rand van De Kruiskamp. Pal tegenover het christelijke godshuis staat de volgende islamitische tempel: de gloednieuwe, Marokkaanse El Fathmoskee. Groots, een blikvanger. Allah en zijn volgelingen zijn zichtbaar aanwezig in dit deel van Amersfoort.Ondemocratisch

Almaleke, eigenaar van een groentezaak aan het Neptunusplein, het centrum van de wijk, heeft nog geen tijd gehad om ”Fitna”, de veelbesproken film van PVV-leider Wilders, te bekijken. Maar hij gaat hem wél kijken. „Ik heb er geen moeite mee. Het hoort bij de vrijheid van meningsuiting om zo’n film te maken en te bekijken.”

De Iraakse groenteman heeft „niets” met de woede over Wilders onder moslims, zijn geloofsgenoten, in Arabische landen. „Het is hún mentaliteit om zo te doen, niet de mijne.” Waarom de mensen daar zo heftig reageren? Dat is voor Almaleke geen vraag: „Het zijn ondemocratische landen.”

Een wat oudere, autochtone klant in de groentezaak wuift afwijzend bij het horen van de naam van de PVV-leider. Ook hij heeft nog niet gekeken naar ”Fitna” en hij gaat niet kijken ook. De reden is simpel: „Ik heb geen internet.”

Op straat uit Kamil zijn bewondering voor ”Fitna”. „Een mooie film”, zegt de Turk overtuigd. „De Koran is een gewelddadig boek. Dat mag iedereen weten.” Kamil heeft donderdagavond direct na het verschijnen van ”Fitna” op internet gekeken. „Samen met m’n zoon. Hij kreeg een berichtje op z’n telefoon en riep: Pa, de film is er.” Kamil heeft naar eigen zeggen „geen geloof” en is al helemaal geen moslim. „Gelukkig niet.” Als hij dan toch een voorkeur voor een religie moet uitspreken, dan wordt dat het boeddhisme. „Dat is tenminste een vredelievende godsdienst.”

Verboden

De Turk Sercan Yakis moet niets van ”Fitna” hebben. Fel: „Dit mag zo niet, dit is niet goed! Wilders beledigt Allah, de profeet en moslims.” Sercan peinst er niet over om de film te gaan bekijken. „Dat zou heel slecht zijn. Deze film moet verboden worden.”

Aysel Mete heeft net haar kroost uit school gehaald. Voordat ze op de fiets stapt, wil ze best haar mening over ”Fitna” geven. „Ik ben helemaal niet geïnteresseerd in de film”, zegt ze beslist. „Wilders doet niet anders dan de Koran en de islam belachelijk maken, terwijl hij niet eens goed weet wat er in de Koran staat. Toen ik vanochtend de televisie aanzette, was het allemaal die film, die film. Ik ben zó boos op Wilders. En mijn dochter van twaalf ook.”

Aysel is in Nederland geboren. Haar vader behoort tot „de eerste families” die vanuit Turkije naar ons land kwamen. „Deze mensen wonen al 45 jaar hier en proberen in vrede met anderen samen te leven. Het gaat eigenlijk steeds beter en nu komt deze film er doorheen. Alsof elke moslim een extremist is. Bovendien bespot Wilders ons geloof. Dat vind ik heel erg. Het geloof is iets van jezelf, iets van je hart. Als anderen daar negatief over doen, dan word ik boos. Heel boos.”

De 32-jarige Jamal, qua uiterlijk het prototype van een orthodoxe moslim, is onderweg naar de Marokkaanse El Fathmoskee. Het is voor hem helder: „”Fitna” moet verboden worden.” Toch is Jamal niet bang voor de gevolgen van de film: „Allah zelf beschermt de Koran.”

Knip- en plakwerk

Ruim voor aanvang van het vrijdaggebed dienen de eerste mannen bij de Turkse Mevlanamoskee zich aan. Het bestuur reageert aanvankelijk terughoudend op de komst van de verslaggever en de fotograaf. „U had eigenlijk een afspraak moeten maken.” Toch worden de onverwachte gasten niet weggestuurd. „Dat verbiedt onze godsdienst”, zegt Tayar Avci. Met een glimlach: „Een van de positieve kanten van de islam.”

Avci oordeelt scherp over Wilders’ film. „Het is knip- en plakwerk. Hij gebruikt bekende beelden en heeft daar verzen uit de Koran bij geplukt. Maar de Koran is geen telefoonboek of Gouden Gids waar je zomaar iets uit kunt halen. Je moet de inhoud van de hele Koran kennen om de teksten die Wilders gebruikt te begrijpen.” Het moskeebestuurslid wijst naar de muur: „Daar staan 25, 30 boeken om de Koran uit te leggen. Zou Wilders dat in een filmpje van vijftien minuten kunnen?”

Wilders en zijn film zijn bepaald niet het gesprek van de dag in de Mevlanamoskee, zegt Avci. „Het is niet de eerste keer dat moslims beledigd worden en het zal ook niet de laatste keer zijn. Wilders is geen gevaar voor de islam. De film is zíjn mening.” En de felle reacties in Afghanistan en Iran dan? „Die interesseren ons niet.”

Intussen stroomt de moskee vol met zo’n 500 mannen, onder wie opmerkelijk veel jongeren. Enkele vrouwen bevolken de galerij. De imam houdt zijn preek in het Turks. Twee keer valt de naam Wilders. Avci vat na afloop samen wat de voorganger over de PVV-leider zei: „Trek je niets aan van Wilders, maar probeer een goed moslim te zijn.”

Wasbeurt

Een van de meest omstreden moskeeën van Nederland staat in Den Haag. De as-Soennahmoskee aan de Fruitweg is het domein van de Syriër imam Fawaz Jneid, onder de moskeebezoekers beter bekend als „de sjeich.” Wilders pleitte er in het verleden voor de imam onmiddellijk het land uit te zetten vanwege zijn opruiende toespraken. De imam wordt in Nederland door de AIVD in de gaten gehouden, maar lijkt daar allerminst onder te lijden.

Een jongetje loopt naar de wasruimte, om de wasbeurt voor het gebed uit te voeren. Reinheid is belangrijk in de islam, evenals gastvrijheid. Veel aanwezigen zijn hartelijk voor hun bezoekers. Toch voelen sommige moslims zich ontegenzeggelijk aangevallen door de vragen van de journalisten. „Jij bent niet objectief”, zegt een jongeman. Op felle toon: „Als je verder leest in de Koran, zíé je toch dat het niet klopt wat Wilders zegt?”

Imam Fawaz is in zijn element, deze middag. De preek gaat over Wilders, die zijn eigen ondergang heeft bewerkstelligd. Diens film hangt immers aan elkaar van uit hun verband gerukte Koranteksten, vindt de islamitische geestelijke. In de preek, die in het Arabisch is, maar wordt vertaald als daar behoefte aan is, maakt hij er korte metten mee.

Het was een stuk drukker dan normaal op vrijdag, knikt imam Fawaz na afloop. „Dat komt ook door alle media, zelfs uit het buitenland.” „Het is een gekkenhuis”, verzucht zijn rechterhand Abdulhamid Taheri. „Ze komen overal vandaan, met camera’s en al.” Imam Fawaz is tevreden, al is hij een groot publiek inmiddels wel gewend. „Ik heb vandaag ook gesproken via Al-Jazeera. Toen had ik pas echt het idee dat ik veel mensen kon bereiken.”

Dierentuin

De imam heeft de twijfelachtige eer persoonlijk te mogen figureren in de film ”Fitna”. Hij doet er uitspraken over het verwerpelijke karakter van de homoseksuele praxis, overigens zonder daar straffen aan te verbinden. Hij begrijpt niet waarom die ophef zouden veroorzaken. „Wilders is voorstander van een christelijk-joodse traditie. En dan komt hij uitgerekend met woorden van mij die ook beaamd worden door christenen en joden! Daar kan ik niet bij.” Hij aarzelt even. „Weet je waar Wilders thuishoort? In een dierentuin.”

Jamal Aboe Ismaïl, onder orthodox-islamitische jongeren een gevierd prediker, vertaalt de imam met vuur. Maar ook Aboe Ismaïl is niet onbesproken. Toen Wilders’ film donderdagavond verscheen, waren hij en imam Fawaz in Roermond, waar een fel debat plaatshad tussen moslims en christenen. Aboe Ismaïl beledigde daar christenen, vonden sommige aanwezigen. De jonge prediker haalt er zijn schouders over op, pakt zijn mobieltje en leest een sms’je uit Roermond voor. „De organisatie vond juist dat sommige christenen zich ernstig misdroegen. Het kan zijn dat een aantal mensen zich beledigd voelde, want het gaat om een geloof. Dat begrijp ik wel. Dan is het niet leuk als ik het zoonschap van Jezus ontken. Maar het is op een respectvolle manier gegaan.”

Een fotograaf voor een buitenlands persbureau komt binnen, vlak voor het moment dat het alweer tijd is voor het gebed. „Ik ben dus te laat”, sombert hij. De gebedsoproep schalt door de gangen van het complex aan de Fruitweg, dat momenteel ingrijpend wordt gerenoveerd. Overal vandaan komen mannen aanlopen, hoofddeksel op en in veel gevallen een djellaba om het lijf. Het schoenenrek is vandaag niet leeg geweest. Met dank aan Wilders.