Nico Pauk was de papieren van jongste ‘zoon’ kwijt
NIJKERK - In het gebouw van Christenen voor Israël in Nijkerk is dinsdag postuum een Yad Vashemonderscheiding uitgereikt aan Nicolaas (Nico) Pauk en zijn echtgenote Johanna Aleida (Jo) Pauk-Keiman uit Renkum. De familie heeft in de oorlog onderdak geboden aan diverse Joodse onderduikers, onder wie kinderen van Herman en Sibilla Loonstein uit Arnhem.
Herman Loonstein was een zakelijk contact van Nico en Jo. Hij had zo veel vertrouwen in de familie Pauk dat hij hen vroeg om een onderduikplaats voor zijn kinderen Sara en Jaap. Een vertrouwen dat zij nooit hebben beschaamd.De familie Loonstein had drie kinderen: Nanny (geb. 1925), Sara (geb. 1928) en Jaap (geb. 1932). Sibilla en haar kinderen werden eind 1942 naar Westerbork gedeporteerd. Herman wist hen hieruit te krijgen. Sara, roepnaam Zusje, en Jaap kwamen bij Nico en Jo. Nanny dook onder bij de familie Kolenbrander in Oosterbeek.
De bedoeling was dat Zusje bij de Pauks zou blijven en Jaap naar de overburen, de familie Kruk, zou gaan. Ondanks de aanwezigheid van haar broertje was Zusje ontroostbaar en had heimwee naar haar moeder. Zij at en sprak niet. Na overleg met haar ouders werd besloten dat Nico haar naar Amsterdam zou brengen. Enige tijd later is zij samen met haar ouders opgepakt en gedeporteerd naar concentratiekamp Auschwitz. Daar zijn zij op 22 oktober 1943 vermoord. Dankzij de familie Kolenbrander en de familie Pauk overleefden Nanny en Jaap de Holocaust.
Ondanks de spanning en de voortdurend aanwezige latente angst voor verraad en ontdekking, verliep de onderduikperiode redelijk rustig. Een paar maal, toen het gevaar groot was, heeft Jaap zich achter en naast een pakhuis moeten verbergen.
Anders werd het toen Renkum eind 1944 moest evacueren. Slechts met het hoognodige aan bagage in een karretje vertrokken Nico, Jo, Alie, Piet én Jaap met hun hond naar Veenendaal en later naar Barneveld. Daar aangekomen moesten zij zich als evacués melden op het noodgemeentehuis. Men kende daar het gezin Pauk niet en Nico vertelde de ambtenaar alle papieren bij zich te hebben, maar die van zijn jongste zoon kwijt te zijn. De ambtenaar zag geen problemen en schreef een stamkaart uit op de naam Jaap Pauk. Nu had ook Jaap papieren en was hij gelegaliseerd.
Begin 1945 werd Jaap opgehaald door zijn tante Corry Loonstein. Zij vond dat zij in deze omstandigheden -de Pauks waren nu zelf vluchtelingen en bezaten alleen datgene wat zij bij zich hadden- beter voor hem kon zorgen. Met pijn in het hart namen de Pauks en Jaap afscheid. Jaap groeide verder op bij zijn tante, maar de band met de Pauks is altijd blijven bestaan.
Dinsdag werden Nico en Jo Pauk postuum geëerd en kregen zij de titel ”rechtvaardigen onder de volkeren”. Hun kinderen, Alie Haagsman-Pauk en Piet Pauk namen te midden van hun kinderen en kleinkinderen de onderscheiding voor hun ouders in ontvangst. Helaas is Jaap Loonstein -betrokken bij de voorbereidingen voor deze onderscheiding- op 9 september 2007 overleden. Hij is begraven in Israël.
De namen van Nico en Jo Pauk zullen voor altijd gebeiteld staan in de eremuur van Yad Vashem te Jeruzalem.