Adjiedj Bakas volgt trends op de voet. Kleinschalige, grootschalige. In Nederland, in Europa, in heel de wereld. Op sociaal, religieus, economisch en politiek terrein. Over humor, over technologisering in de zorg, over kunst en cultuur. Hij is van vele markten thuis. Een klein team van researchers staat hem bij zijn werk terzijde. Uit databanken van allerhande onderzoeksbureaus put het dagelijks duizelingwekkende hoeveelheden informatie. De trendwatcher koppelt de gegevens aan elkaar, zoekt naar verbanden, analyseert, construeert en schetst zijn verwachtingen voor de toekomst.Gevraagd en ongevraagd geeft Bakas zijn visie. Jaarlijks verzorgt hij in binnen- en buitenland zo’n 200 lezingen. Niet alleen bedrijven als KLM, Albert Heijn en Content maken gebruik van zijn diensten, ook zorginstellingen, overheden en politieke partijen weten hem te vinden. Bijna wekelijks treedt hij op in mediaprogramma’s in binnen- en buitenland. Onlangs legde hij voor de BBC uit waarom hij denkt dat alle grote steden in West-Europa over enkele decennia geïslamiseerd zijn. Vorige week nog sprak hij bij een Nederlandse zender over een spirituele beweging die nu wereldwijd zijn duizenden verslaat: twintig twaalf, 2012.

„Europa’s belangrijkste trendwatcher”, zegt het Duitse weekblad Die Welt over u. „Zijn positivisme is aanstekelijk”, oordeelt de BBC.
„Fijn om te horen. Weet u, soms worden mensen bang van wat ik zeg. Onlangs liet ik een gemeenteraad in het westen van het land zien wat de technologie met onze samenleving doet. We krijgen steeds minder privacy. Er waren raadsleden die na afloop zeiden: „Wat een verschrikkelijke wereld, daar wil ik niet in leven.” Dan ga ik met hen in debat en zeg: „Wat wilt u? Wilt u met een Wet tegen Google komen? Ik vind het prima, maar Google weet alles van je. Google houdt alles van je bij en weet precies welke advertenties bij jouw zoekgedrag passen.” „Maar meneer”, zei een van hen, „ik ben gewoon bang voor zo’n toekomst.””

Hoe stelt u hen gerust?
„Ik zeg dat je nooit bang moet zijn. Waar moet je bang voor zijn? Wat op ons afkomt, komt op ons af. Niemand kan de technische ontwikkelingen tegenhouden. We zitten er al middenin, de toekomst is nu. Je moet ervoor zorgen dat je er op een goede manier mee omgaat. Kijk eens naar wat de mensheid de afgelopen 150 jaar heeft bereikt. Er is meer welvaart dan ooit, hij is beter verspreid dan ooit, er zijn meer middenklassen dan ooit. Geweldig toch?”

Klopt het dat u uw publiek graag prikkelt en uitdaagt?
„Vanmorgen nog had ik een discussie met mensen uit de zorgsector. Ik zei: „Vadertje Drees liet mensen op 65-jarige leeftijd met pensioen gaan. In die tijd overleden ze toen ze gemiddeld 66 jaar oud werden. Inmiddels hebben we die grens royaal overschreden, en toch willen we nog op ons 65e met pensioen. Zijn we helemaal gek geworden?” Hun reactie was: „Ja, maar daar zijn we op ingesteld.” Toen zei ik: „Het is pijnlijk om het van een Surinamer te horen, maar doorwerken zul je.””

U prikkelt niet alleen, maar kunt ook grof uit de hoek komen.
„Tja, ik ben nu eenmaal niet onomstreden, het zij zo. Ik praat niet met meel in de mond en van politieke correctheid moet ik niet veel hebben. Ik noemde Joop den Uyl deze week een culturele crimineel, omdat uit de nieuwe biografie over hem bleek dat hij grote delen van de monumentale binnenstad van Amsterdam had willen platgooien. Daar werd ik op aangesproken.”

Van Den Uyl en de sociaaldemocratie moet u misschien toch al niet veel hebben. Staat u rechts in het politieke spectrum?
„De oude links-rechtstegenstelling is kunstmatig en failliet. Ik doe daar niet aan mee. Ik kom in principe bij alle politieke partijen over de vloer. Ik hoop ze wakker te schudden en ze te verleiden zich met de issues van morgen bezig te houden: technologie, globalisering, de opkomst van Azië.”

Is er een religieuze stroming waaraan u zich verwant voelt?
„Mijn vader was oorspronkelijk moslim, mijn moeder hindoe. Toen ze trouwden sloten ze zich na een lange, godsdienstige zoektocht aan bij de hervormde kerk. Zelf ben ik meer van de hutspotgodsdienst, een zo af en toe biddende agnost. Voor mijn werk reis ik de gehele wereld af -ik ben echt een ramp voor het milieu- en daardoor kom ik in aanraking met allerlei geloofsopvattingen. Ik kan genieten van een bezoek aan een Cambodjaanse tempel of een barokke, rooms-katholieke kerk. Maar de soberheid van de protestanten waardeer ik evenzeer.”

„Ik vind het heerlijk om mensen te ontmoeten. Hun kracht en creativiteit boeien mij. Er zijn op de wereld veel zuurbekjes en droefsnoetjes met wie ik weinig opheb. Als mensen permanent cynisch zijn, haak ik af. Ik heb een hekel aan mensen die lui zijn, roddelen of alles pessimistisch duiden, maar ik ben dol op denkers, ondernemers en excentrieke mensen.

Kent u de theorie van de kwantumfysica? Die zegt dat mensen niet alleen botten en vlees zijn, maar ook een bundel kennis en energie waarmee ze onderling de sfeer bepalen. Plaats een zuur persoon tussen vijf of zes mensen en de kans is groot dat iedereen zijn opgewektheid verliest. Dat is toch vreselijk? Hard werken, humor en een positieve instelling, daar houd ik van. Ik vind het altijd mooi als ik hoor dat mensen door mijn lezingen enthousiast raken.”

Overal waar u komt, zien we een humoristische en opgeruimde man. Huilt u wel eens?
„O zeker, en ik ben ook wel eens kwaad. Ik kan me opwinden over aannemers die de verbouwing van mijn kantoor en mijn huis met meer dan een jaar onnodig hebben vertraagd. Ik houd niet van ruziemaken, maar ik ben er wel goed in.

Toen ik op mijn achttiende uit Suriname naar Nederland kwam, ben ik communicatie gaan studeren in Utrecht. Daarna ging ik aan de slag bij een adviesbureau in Haarlem, waar ik kolonel Willem de Vries tegen het lijf liep. Hij was de eerste jaren van mijn verblijf in Nederland mijn coach. De Vries had goede ingangen in het bedrijfsleven en introduceerde mij op plaatsen waar ik zelf nooit zou zijn gekomen. Ik hield van die man, hij was een vaderfiguur voor mij. Toen hij twee jaar geleden overleed, heb ik zeker gehuild.”

Was het overigens moeilijk voor u om als allochtoon aan de bak te komen?
„Helemaal niet. Nederland is een lief land. Te lief, zou ik bijna zeggen. Mensen die hard willen werken, krijgen alle kansen. Tegelijk is het wel zo: als je succesvol wordt, kun je te maken krijgen met jaloezie. Dat is mij wel eens overkomen, van anderen hoor ik het ook.”

Zwart-zijn én rijk, een lastige combinatie?
„Soms wel. Maar ik besef dat dat van alle tijden is. Idi Amin smeet de Indiërs destijds uit Uganda toen hij aan de macht kwam. Ze hadden het te goed in zijn ogen.”

U bent ook rijk.
Lachend: „Nou nee…”

U heeft verschillende panden in Amsterdam.
„Allemaal van de bank, meneer, haha.”

U vraagt 5000 euro per lezing - niet gering.
„Dat is nog eens een vriendenprijsje, vindt u niet? Maar serieus, het valt mee hoor, er zijn mensen in mijn branche die per lezing 50.000 euro krijgen.”

Maakt geld gelukkig?
„Het helpt wel. Dankzij een goed inkomen kan ik veel reizen en ben ik in staat om kunst -mijn grote passie- te kopen. Ik hecht aan comfort. Maar het is wel zo: als je op je geld zit, word je niet gelukkig. Margareth Thatcher, van wie ik een groot fan ben, zei eens: De barmhartige Samaritaan was niet alleen barmhartig, hij was ook rijk.”

In uw top tien van trends scoort spiritualiteit hoog. Hoe verklaart u alle belangstelling voor religie?
„Religieus bewustzijn deint mee op de golfslag van grote, maatschappelijke veranderingen. Tijdens de industriële revolutie, toen we van een agrarische naar een industriële samenleving groeiden, was er sprake van een religieus reveil in West-Europa en Amerika. Toen de revolutie min of meer was voltooid, kon de Duitse filosoof Nietzsche zeggen: God is dood, we hebben alles zelf onder controle.”

„Tegenwoordig vindt een nieuwe omwenteling plaats: we laten de industriële samenleving achter ons en treden het informatietijdperk binnen. Alles staat op zijn kop. Wat zien we gebeuren? Mensen worden nerveus. Onderzoek wijst uit dat ze zich echt zorgen maken. Dat wordt nog eens versterkt door de opkomst van de islam. Al Gore trekt bovendien de wereld over met een nogal apocalyptische boodschap. Sommigen kunnen de onzekerheid alleen aan, maar anderen zoeken troost bij iemand of iets boven hen.

Heeft u wel eens gehoord van ”twintig twaalf”? Dat is de snelst groeiende spirituele beweging ter wereld. Even googelen op 2012 levert 230 miljoen hits op. Achter elke hit gaan minstens vijf mensen schuil. Dat betekent dat 1 miljard mensen zich verdiepen in 21 december 2012, de dag waarop de Mayakalender afloopt. De Maya’s, indianen die de hele dag het heelal zaten te bekoekeloeren, hebben eeuwen geleden voorspeld dat tussen 2010 en 2012 grote natuurrampen zouden plaatsvinden. Er zijn mensen die ervan overtuigd zijn dat in 2012 de wereld ten onder gaat, er zijn er ook die geloven dat op die dag een nieuwe spirituele periode aanbreekt, een tijdperk waarin we de technologie gaan verbinden met religiositeit.

Het grappige is dat 2012 echt een hutspotgodsdienst is: beelden van de apocalyps uit de Bijbel en de Koran en de verwachte komst van een messias worden gemengd met elementen uit de religie van de Maya’s en andere godsdiensten.”

Vindt u het echt zo grappig?
„Ik moet openstaan voor alles, dat is mijn vak. Er zijn mensen die geloven dat Paaseiland, het Vaticaan, tempels van Egyptenaren en andere religieuze plaatsen een nauwkeurige afspiegeling vormen van locaties in de Melkweg. Toevallig? Zou kunnen. Anderen geloven dat er een goddelijke hand in het spel is. De Russen hebben uitgezocht wat er met die plekken op de aarde aan de hand is. Ze ontdekten dat de zwaartekracht daar het minste is en het contact met de kosmos het meest intens. Dat vond ik ook grappig.”

Toont het geloof in zulke theorieën niet aan dat de mensheid de kluts kwijt is?
„Je kunt ook zeggen: Vroeger geloofde de mensheid dat de wereld plat was en dat je ervan af kon vallen. De Rooms-Katholieke Kerk waarschuwde voor monsters en draken aan de randen. Maar Columbus zei: Houd toch op, ik ga erheen. Hij bracht de mensheid verder. Wat wij vreemd vinden, moeten we niet meteen afwijzen.”

Behalve een opleving van religiositeit signaleert u een herleving van orthodox geloof. Hoe verklaart u die trend?
„De een heeft behoefte aan duidelijke richtlijnen, daarin voorziet de orthodoxie. De ander kiest zijn eigen godsdienstige overtuiging. Elke bevolkingsgroep maakt eigen keuzes. Daarom houd je het land alleen bij elkaar als de uiteenlopende groeperingen elkaar niet gaan verketteren maar respecteren.”

Orthodoxe christenen hebben juist de neiging hun geloofsgoed en ethische standpunten te verspreiden.
„Tegen mijn vrienden van de EO zeg ik altijd: Dat moet je niet doen, zeg wat je vindt, maar doe het in je eigen gemeenschap. Wees gelukkig met je eigen visie en ga niet proberen anderen te overtuigen.

Ik had onlangs een discussie met een moslimfundamentalist. Hij zei: „U bent homo, prima, maar u mag het niet praktiseren.” Ik zei: „Goed, dan zeg ik tegen jou: Je mag wel moslim zijn, maar je mag het niet praktiseren. Dat is precies hetzelfde.” Hoe kunnen we goed met elkaar overweg gaan? Door elkaar de ruimte te gunnen. Natuurlijk mag je alles tegen iedereen zeggen. Maar de vraag is of we daar met elkaar gelukkiger van worden.”

Hoeveel ruimte gunnen liberalen aan christenen? Premier Balkenende wordt zelfs lastiggevallen als hij aangeeft dat hij zonder geloof niet kan functioneren.
„Onlangs heb ik tegen Mark Rutte gezegd dat het liberalisme een al te antireligieus imago heeft en dat het goed zou zijn als hij daar iets aan zou doen. Hij was het met me eens. Zowel sociaaldemocraten als liberalen hebben lang gestreden tegen de macht van de kerk. In die strijd zijn ze geworteld, het duurt even voordat ze hun houding tegenover religie hebben hernomen. Jongeren zijn veel pragmatischer, zij hebben minder moeite met principes van anderen zolang ze zelf maar ongemoeid worden gelaten.”

Herleving van orthodoxie heeft ook te maken met de angst voor islamisering, zegt u. Is die zorg terecht?
„Er is vooral sprake van zelfislamisering: Nederland maakt zichzelf islamitisch. Dat komt vooral doordat de Nederlanders zich zo slap opstellen. In mijn stad, Amsterdam, woont een burgemeester die het heel normaal vindt dat islamitische mannen vrouwen geen hand geven. Er is een bank die geen spaarvarkentjes meer cadeau doet, omdat moslims erdoor zouden worden gekwetst.”

„De islamisering heeft te maken met de aard van Nederlanders. Zij zijn doorgaans pragmatische mensen die liever inschikken dan een burgeroorlog beginnen. Vóór alles telt de business. Ik had laatst een discussie met ondernemers. Een van hen zei: „Als we moslim moeten worden en de business gaat door, who cares?” Dat is Nederland. Het probleem is dat we zo de liberale moslims van ons vervreemden. Zij voelen zich door zo’n houding in de steek gelaten. In Frankrijk is dat anders. En wat zie je daar? De felste tegenstanders van het dragen van hoofddoekjes in het openbaar zijn te vinden onder verlichte islamitische vrouwen.”

Hoe zien de grote steden er over twintig jaar uit?
„Dan heeft zich het proces voltrokken dat nu speelt: de vorming van islamitische enclaves. Voor wat betreft Amsterdam: Centrum, Zuid, de Bijlmer en Schiphol vormen straks de liberale as, waar blanken, liberale moslims en negers het leuk met elkaar hebben; Oost en West worden het Saudi-Arabië aan de Amstel. Tussen beide stadsdelen loopt als het ware een virtuele grens, niemand heeft last van elkaar. Ik zal dan niet meer in Oost en West komen, ik blijf lekker in de liberale as. De tijd van de verzuiling herleeft weer volop, prima toch?”

Orthodoxe moslims vinden dat Mohammed ook profeet is van de liberale wijken. En dus moeten ook daar moskeeën worden gebouwd.
„Zo’n vaart zal het niet lopen, vermoed ik. De fundamentalisten zullen tegen de grenzen van de macht aanlopen. Ze hebben in eigen kring zo veel sores, dat ze het wel zullen laten om hun vleugels uit te breiden naar wijken waar ze geen aanhang hebben. Ik verwacht geen ”belfastisering” van de grote steden, al moet de overheid natuurlijk wel optreden tegen haatzaaiende websites en zenders van Hezbollah uit de lucht halen.”

Frappant genoeg zegt u een trend van deseksualisering waar te nemen. Wat ziet u dat anderen ontgaat?
„Ik signaleer een verschuiving van bloot en seks uit de publieke ruimte naar het internet. Mensen willen liever minder bloot op straat. Er komt in elk geval discussie over.”

Maar de dag waarop victoriaanse tijden aanbreken met meer fatsoen en regels is vermoedelijk nog ver weg?
„Er is hoe dan ook meer vraag naar moraal en ethiek. We vinden allemaal dat we maatschappelijk verantwoord moeten ondernemen, alcoholgebruik moeten matigen en dat we kalm aan moeten doen met energie. We willen de goede kant op. Tegelijk doen we een niet zo eenvoudige ontdekking: we ervaren dat het vlees zwak is."