De kogel is eindelijk door de kerk. Enkele weken nadat ze door fractievoorzitter Rutte uit de VVD-fractie is gezet, maakte Verdonk maandagavond bekend dat ze zich definitief afsplitst van de VVD. Ze blijft geen lid van de liberale partij omdat ze anders zou moeten vertrekken uit de Kamer. Dat wil Verdonk niet. Ze is het aan haar 620.555 kiezers verplicht om in het parlement te blijven, meent ze.De dissidente liberaal blijft „zeker” in de politiek, bevestigde ze dinsdag. Hoogstwaarschijnlijk zal ze een nieuwe politieke partij oprichten. Aansluiting zoeken bij een andere partij zit er niet in, liet Verdonk eerder al weten. Ze hield dan ook de boot af toen PVV-leider Wilders haar welkom wilde heten in zijn partij.

Rutte verwacht niet dat het tot een splitsing komt in de VVD, zei hij dinsdag. Toch is de kans levensgroot dat veel VVD-kiezers hun idool zullen volgen. De geschiedenis wijst echter uit dat afsplitsingen politiek niet erg succesvol zijn. In het verleden zijn slechts twee afgescheiden groeperingen doorgedrongen tot het kabinet: DS’70, een afsplitsing van de PvdA en de PPR, een afsplitsing van de KVP.

Beide partijen maakten respectievelijk deel uit van het kabinet-Biesheuvel en het kabinet-Den Uyl. Daarna is er niet veel meer van vernomen. Ze bestaan niet eens meer. DS’70 werd in 1983 opgeheven, de PPR ging in 1990 op in GroenLinks.

Machtscentrum
Zeer succesvol daarentegen zijn fusiepartijen. Het CDA, een fusie van ARP, CHU en KVP, zit al jaren in het centrum van de macht. De partij regeert nu eens met de PvdA (een fusie van SDAP, VDB en CDU), dan weer met de VVD (een fusie van de Partij van de Vrijheid en het Comité-Oud). Sinds de laatste kabinetsformatie doet een nieuwe fusiepartij mee aan de coalitie: de ChristenUnie (een fusie van RPF en GPV).

De RPF was overigens een soort afsplitsing van de ARP. De partij werd in 1975 opgericht uit onvrede met de door de ARP gekozen richting en als reactie op de fusiebesprekingen tussen ARP, CHU en KVP.

De enige fusiepartij in de Tweede Kamer die nog niet tot het kabinet wist door te dringen, is GroenLinks. Die partij hield bij de laatste kabinetsformatie bewust de boot af, maar komt wellicht later nog eens in de regering.

Bij nieuwe politieke partijen is het beeld diffuus. SGP en SP zijn nog nooit in de Trêveszaal vertegenwoordigd geweest, D66 en de LPF daarentegen wel.

Verdonk doet er goed aan de strategie van haar verre voorganger Oud te volgen. Zijn comité bestond uit ontevreden leden van de Vrijzinnig-Democratische Bond, die samen met de SDAP in 1946 opging in de PvdA. De liberaal ingestelde Oud was echter van mening dat de PvdA te veel een sociaaldemocratische koers ging varen en stapte samen met een aantal leden in 1947 uit die partij.

Zijn afgesplitste groep groeide, na een fusie met de Partij van de Vrijheid, uit tot de VVD. Die partij ontwikkelde zich tot een stabiele partij die in de afgelopen decennia regelmatig regeringsverantwoordelijkheid droeg.

Als Verdonk dus slim is, aapt ze Oud na. Als ze haar verzet opgeeft en met haar nieuw op te richten partij toch aansluiting zoekt bij de huidige Partij voor de Vrijheid van Wilders -eveneens een afsplitsing van de VVD- kan de nieuwe fusiepartij zich wellicht ontwikkelen tot regeringspartij. En heel misschien gaat dan ook haar grote droom, premier worden, eindelijk in vervulling.