Het ultieme failliet van lokale referenda. Dat lijkt het op een debacle uitgelopen Utrechts burgemeestersreferendum -kosten: bijna 1 miljoen euro- in eerste instantie te zijn. Elzinga reageert bedachtzaam. „Wie wil oordelen over het nut van de lokale volksraadpleging moet niet naar Utrecht kijken. Wat zich daar voltrok verdient de naam referendum niet.”Meer invloed voor de burger blijft een noodzakelijk streven?
„Ook na Utrecht zie ik een referendum nog steeds als waardevolle aanvulling op de vertegenwoordigende democratie. Als dit experiment opnieuw iets aantoont, is het dat een referendum dat geen referendum is eigenlijk altijd mislukt.

Vergelijk het met Arnhem, waar de bevolking zich onlangs kon uitspreken over de vormgeving van een nieuw aan te leggen haven. Die moest er hoe dan ook komen. Burgers hebben dat in de gaten. Zij begrijpen dat er niets te kiezen valt en haken dan onmiddellijk af.”

„Als het om referenda gaat, maken we er in Nederland een potje van. Dat is eigenlijk de conclusie die ik zou willen trekken. De betekenis van de term is inmiddels zeer diffuus.”

Wat is de grootste fout die in Utrecht is gemaakt?
„Er is onvoldoende onderkend dat burgemeesters in het geheel geen campagne kunnen voeren. Grote, omstreden besluiten zoals de herinrichting van het stationsgebied Hoog Catharijne zijn al lang gepasseerd. Een burgemeesterskandidaat die wil dat het stadhuis om hem lacht, moet de indruk wekken dat hij daar wat aan kan doen. Experimenten als deze hebben hun langste tijd gehad, kan ik u verzekeren. Het budget waarmee Binnenlandse Zaken ze financierde wordt afgeschaft, misschien per 1 januari al.”

Zegt u eigenlijk: Gegeven die situatie móest dit experiment wel mislukken?
„Ja, al speelt bij die mislukking ook een landelijke component. Er is na jaren van experimenteren nog steeds geen referendumwet die net als de kieswet voorziet in zorgvuldige procedures, basisregels die voor iedereen gelden. Tegenstanders vinden dat prima. Als je het opstellen van de spelregels overlaat aan de lokale politiek, wordt het vanzelf een rommelpot.”