Dat stelt Lubbers in het woensdag verschenen ”De vrees voorbij”, een boekje over de integratiepolitiek en het vreemdelingenbeleid in Nederland. De CDA-coryfee spreekt zijn ongerustheid uit over de groeiende kloof tussen allochtonen en autochtonen. Tijd voor een andere koers, aldus Lubbers.Nederland zit volgens hem opgescheept met de erfenis van voormalig minister Verdonk van Integratie. „Integratie impliceert sinds de tijd van Verdonk te veel dat een migrant moet worden zoals de Nederlander, dat hij moet assimileren. De inburgeringscursussen die zij opzette waren bedoeld om de eigen culturele en religieuze identiteit los te laten en de Hollandse folklore te omarmen. Inburgering heeft volgens mij echter een ander doel: waardige en productieve burgers smeden.”

De oud-voorzitter van vluchtelingenorganisatie UNHCR ziet participatie als de beste vorm van integratie. „De allochtone jongeren doen onvoldoende mee in de samenleving. Dát is nu ons grootste probleem. Ze moeten meedoen aan de samenleving, op zijn minst werken of studeren.” Participatie gaat uit van betrokkenheid van twee kanten, in tegenstelling tot de eenzijdige nadruk op integratie, zo betoogt Lubbers.

Prikkels van familie en vrienden moeten aan participatie bijdragen. Vervolgens zouden werk, onderwijs en het verenigingsleven voor stimulansen moeten zorgen.

Grootste zorg van Lubbers is de verdere verharding van het maatschappelijk klimaat. „Nog niet zo lang geleden stonden wij Nederlanders bekend om onze open houding tegenover migranten. Dat gold al voor hugenoten die hier in de zeventiende eeuw hun toevlucht zochten, maar ook voor de joden en de vele vluchtelingen die volgden in de eeuwen daarna. We moeten terug naar die oorspronkelijke gastvrijheid.”

De oud-premier uit in het boekje kritiek op premier Balkenende. De minister-president is nog te onzichtbaar, oordeelt Lubbers. „Het is zijn verantwoordelijkheid om het land bij elkaar te houden. Over belangrijke zaken moet je in zo’n positie klemmende uitspraken doen. Als Balkenende zegt: „Moslims zijn de moeite waard”, dan werkt zo’n statement misschien niet direct, maar het zet wel een proces in gang.”

Het is niet voor het eerst dat Lubbers zijn ongerustheid over de integratiepolitiek uitspreekt. Vorig jaar sprak hij al van het „ont-verdonken” van het asielbeleid.