Vellenga is een van de honderden mensen die deze zomer beroepshalve druk zijn met de uitvoering van de pardonregeling. Zij is voorzitter van een beroepsvereniging waarbij 160 asieladvocaten zijn aangesloten. Hun cliënten hopen op snel uitsluitsel over de vraag of zij onder de eenmalige pardonregeling voor een groep uitgeprocedeerde asielzoekers vallen.In andere kantoren ploegen 150 tot 200 werknemers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) de dossiers van asielzoekers door. Ook bij het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) zijn alle hens aan dek. Op de achtergrond bereiden de 443 Nederlandse gemeenten zich voor op hun rol in de regeling, die zij vanaf eind september zullen spelen.

Het pardon voor buitenlanders die onder de oude Vreemdelingenwet asiel hebben gevraagd, is bijna twee maanden van kracht. De eerste geluiden zijn overwegend positief. „Het is een werkbare regeling en biedt voor een hoop mensen uitkomst”, zegt Vellenga, die de ontwikkelingen op haar terrein kritisch volgt. Algemeen directeur Edwin Huizing van VluchtelingenWerk Nederland spreekt van een heldere regeling.

Dat laat onverlet dat organisaties die de regeling uitvoeren tegen pijnpunten aanlopen. Het COA voorziet problemen omdat mensen die onder het pardon vallen een brief ontvangen, terwijl vreemdelingen die niet in aanmerking komen in het ongewisse blijven. „Wij zouden graag zien dat iedereen een signaal krijgt, ook de mensen die er niet onder vallen”, zegt algemeen directeur Nurten Albayrak-Temur van het COA.

„De huidige praktijk kan escaleren. Stel je de situatie voor waarin het ene gezin een brief krijgt en hun buren niets vernemen. Het meest spannende van de pardonregeling is voor ons daarom het leefbaar en beheersbaar houden van de opvang.” VluchtelingenWerk kan zich daar wel wat bij voorstellen. Sommigen verliezen na maanden de hoop dat ze kunnen blijven. Huizing vraagt zich af hoe je daar mee om kunt gaan. Hij wil dat met boerenslimheid ondervangen.

De IND ziet het gevaar niet. De Dienst Terugkeer & Vertrek zoekt contact met vreemdelingen die buiten het pardon vallen om hun vertrek uit Nederland te regelen. „Dat is een signaal dat iemand niet onder het pardon valt”, aldus IND-directeur Veld. „Verder zullen mensen ook geduld moeten hebben. We werken zo hard mogelijk, maar kunnen niet iedereen tegelijk berichten.”

De IND heeft inmiddels ruim 10.000 brieven verstuurd naar vreemdelingen die aanspraak kunnen maken op een verblijfsvergunning. Het gaat om mensen die bekend zijn bij de IND. Vanaf eind september gaat de dienst aan de slag met vreemdelingen die door burgemeesters worden aangedragen voor het pardon. Zij kunnen tot eind dit jaar namen van uitgeprocedeerde asielzoekers doorgeven.

Het gaat dan om vreemdelingen die voor april 2001 asiel hebben aangevraagd en heel 2006 in Nederland waren. Asieladvocaat Vellenga noemt deze afspraak een zwakke plek in de pardonregeling. Voor veel vreemdelingen is het moeilijk om met bewijs van hun verblijf in Nederland te komen, vreest zij.

De positieve kijk van staatssecretaris Albayrak op het vertrek van buitenlanders die geen aanspraak maken op de pardonregeling, delen de asieladvocaten ook niet. „Als die mensen uitzetbaar waren geweest, was dat al gebeurd”, veronderstelt Vellinga. „En anders had de vreemdelingenpolitie ze inmiddels wel aangehouden.”

Vermoedelijke oorlogsmisdadigers en vreemdelingen die ongewenst zijn verklaard vanwege een crimineel verleden zijn voorbeelden van mensen die vaak moeilijk het land uit te zetten zijn. Zulke mensen dreigen in een schemergebied van de samenleving te belanden, aldus VluchtelingenWerk.

Het COA verwacht desondanks dat de illegaliteit in zijn algemeenheid zal afnemen. „Je moet niet onderschatten wat voor impact het pardon heeft op mensen die er niet onder vallen; het demoraliseert hen.”

Wat volgens asieladvocaten wel toeneemt, is het aantal asielzoekers dat al jarenlang verstrikt zit in de nieuwe Vreemdelingenwet van ná april 2001. Vellenga zegt dat er al schattingen rondgaan van opnieuw 26.000 buitenlanders. Directeur Huizing van VluchtelingenWerk spreekt van „een paar duizend” mensen die langer dan drie jaar in de nieuwe vreemdelingenprocedure zitten.