Snoeihard was prof. mr. Pieter van Vollenhoven, voorzitter van de Onderzoeksraad voor veiligheid, in zijn in september 2006 gepresenteerde rapport over de Schipholbrand: overheidsinstanties lapten de regels aan hun laars. Zo maakte de Rijksgebouwendienst geen serieus werk van de brandveiligheid in het cellencomplex, waar in oktober 2005 de brand uitbrak die aan elf mensen het leven kostte. Ook de directeur van de gevangenis kreeg de wind van voren. Hij negeerde waarschuwingen over de brandveiligheid.Toch vindt justitie dat de overheidsinstanties, de gevangenisdirecteur en ook twee bewakers die ten onrechte een deur lieten openstaan, vrijuit moeten gaan. Weliswaar zijn er fouten gemaakt, maar dood door schuld kan hen niet worden verweten. Justitie verwijst naar het zogeheten Pikmeerarrest, dat ertoe leidt dat overheden niet strafrechtelijk vervolgd kunnen worden. In een tweede Pikmeerarrest wordt het voorbehoud gemaakt dat lagere ambtenaren in sommige gevallen wel strafrechtelijk kunnen worden vervolgd. Pikmeer verwijst naar een zaak in het verleden waarbij ambtenaren van de Friese gemeente Boarnsterhim zonder vergunning vervuild baggerslib hadden laten storten. Ze gingen vrijuit.

De beslissing van justitie wekt ronduit wrevel bij Tak. „Het verwondert me zeer dat de overheidsinstanties niet vervolgd worden. Kennelijk mag je niet aan de staat komen. Dat baart me grote zorgen. Het rapport van Van Vollenhoven was zeer kritisch. Blijkbaar vindt justitie dat het allemaal niet waar is wat deze onafhankelijke adviseur zegt. Kennelijk is hij van de Utrechtse Dom op zijn hoofd gevallen.”

Tak signaleert een duidelijke trend als het gaat om het niet vervolgen van overheden na grote calamiteiten. „Ook na de zeer kritische rapporten over de ramp in Enschede en in Volendam zag je dat overheden niet strafrechtelijk werden vervolgd. Er gebeurt niks.”

De Pikmeerarresten van de Hoge Raad zijn Tak een doorn in het hoog. „Ik heb me er altijd uitermate over verwonderd hoe de Hoge Raad zulke arresten heeft kunnen maken. In feite is de overheid immuun voor strafrechtelijke vervolging verklaard.”

Niet alleen strafrechtelijk, ook bestuurs- en civielrechtelijk, is de overheid de laatste tientallen jaren zo’n beetje ongrijpbaar geworden, meent de Maastrichtse rechtsgeleerde. „Civielrechtelijk zijn we terug bij 1898. Toen hadden we het arrest van de Rhedense koe. Het beest was losgebroken en had veel ravage aangericht. De burgemeester liet het dier afmaken. De eigenaar eiste schadevergoeding. De rechters weigerden ieder oordeel. De overheid ging vrijuit. In die situatie zijn we weer beland.”

Is het wel zo redelijk om de overheid strafrechtelijk aan te pakken? Het is toch haast ondoenlijk om aan alle veiligheidsregeltjes te voldoen?
„De overheid in dit land heeft een handhavingsplicht en moet normen en wetten handhaven. Dat geldt zeker op het gebied van het waarborgen van de veiligheid, de voornaamste bestaansgrond van de staat. De overheid moet leven en gezondheid van onderdanen beschermen. Die lat mag zeer hoog gelegd worden.”

Houden de autoriteiten elkaar de hand boven het hoofd?
„Ja. De slager keurt zijn eigen vlees. Ik ervaar te vaak dat adviezen, zelfs van grondwettelijke adviesinstanties, die de overheid niet zinnen, terzijde worden geschoven. De staat mag de hoeder van de welvaart zijn, hij kan ook ontaarden in onze grootste vijand, omdat hij de exclusieve overheidsmacht heeft.”

Justitie vindt dat de autoriteiten geen dood door schuld verweten kan worden. Daar zit toch wat in? Men heeft de brand niet aangestoken.
„Ik kan me wat bij de redenering voorstellen. We moeten het juridische zorgvuldigheidsprincipe in het oog houden. Honderd procent zorgvuldigheid bestaat niet in dit ondermaanse. Maar van een overheid mag je verwachten dat ze een zeer hoog belang hecht aan het leven en de veiligheid van haar onderdanen. Dat heeft prof. Van Vollenhoven, die jurist is en weet wat hij zegt, ook verdisconteerd. Zijn duidelijke conclusie is dat de autoriteiten systematisch tekort zijn geschoten. Maar daarvoor worden ze dus niet bestraft. Dat baart me grote zorgen.”