Zo’n vijf jaar geleden luidde de vereniging De Hollandsche Molen nog de noodklok. Er waren te weinig vrijwilligers om de duizend molens te bemannen. Een ideale situatie is twee à drie molenaars per monument. En het lijkt in snel tempo die richting uit te gaan, vertelt examinator Dirk-Jan Abelskamp.„Op dit moment telt onze vereniging 2000 leden, van wie er 1400 een getuigschrift hebben en dus zelfstandig een molen mogen bedienen. Daarnaast hebben we er 600 in opleiding. Per jaar komen er ongeveer 100 vrijwillig molenaars bij.”

Een klein wolkje kan misschien nog voor een regenbuitje zorgen aan de overwegend heldere molenaarshemel. Dat is het afschaffen van de vut of het verhogen van de leeftijd daarvoor. De vereniging telt relatief veel vutters die in het onderhoud van en werk op Neerlands’ pronkjuwelen hun hobby hebben gevonden.

In die vijver is het goed vissen, weet Abelskamp. Dat wordt anders als de overheid roet in het eten gaat gooien. „Een pensioengerechtigde van 65 begint minder snel aan een cursus dan iemand van pakweg 55. En jongeren zijn een stuk lastiger te interesseren.”

Zo niet bij de kandidaten. De dertigjarige Sjoerd van Bruksvoort uit Ede is een van hen. Zijn passie voor molens ontstond ruim vijftien jaar geleden toen hij een documentaire zag over deze historische krachtpatsers. „Ik kreeg direct een klap van de molen,” grapt hij. „Tot mijn achttiende liep ik mee op de Doesburger molen in Ede. Daarna was het een tijdje afgelopen, omdat ik andere dingen te doen had. Zo’n drie jaar geleden begon het opnieuw te kriebelen, met dit als resultaat.” Het is de bedoeling dat Sjoerd vrijwillig molenaar wordt op de Doesburger molen.

Karlijn de Wilde (46) uit Varik is de enige vrouw in het gezelschap. De vereniging De Hollandsche Molen telt slechts veertig vrouwelijke vrijwilligers. Toch ligt dat niet aan de werkzaamheden, vindt de Varikse. „Die zijn over het algemeen niet zo zwaar. Hooguit het opleggen van de vang (rem, GJ).”

Haar interesse voor de oer-Hollandse monumenten dateert eveneens uit haar jeugd. „De oom van mijn vriendin was molenaar en we mochten nooit in de buurt komen van de belt als de molen draaide. Dat fascineerde mij. Wat gebeurt daar toch allemaal binnen, vroeg ik me af. Inmiddels is haar dat duidelijk. De Wilde is het als vrijwilliger niet van plan bij één molen te houden. „Ik wil werken op allerlei types in het land en zo allerlei wieksystemen leren kennen.”

De Nederlandse molens zijn over het algemeen van uitstekende kwaliteit, vindt Abelskamp. Maar dan moeten ze wel blijven draaien. Stilstand is achteruitgang. Een serieuze bedreiging voor de molens als levend monument zijn de nieuwbouwplannen van gemeenten. Economische belangen gaan nog steeds voor en rond een molen is vaak nog plek genoeg om te bouwen.

Nadeel is dat zo de wind uit de wieken wordt genomen en molens zoetjesaan letterlijk stil komen te liggen. Alleen voor Gelderland steekt de examinator zijn duim omhoog. „Dat is de enige provincie met een officiële molenverordening die de molenbiotoop beschermt.”