Dat staat in het vrijdag gepresenteerde rapport van de commissie-Vreeman, die op verzoek van het PvdA-bestuur onderzoek heeft gedaan naar de verkiezingsnederlaag van november vorig jaar. De partij verloor toen negen Tweede Kamerzetels.Bos zegt het rapport zonder voorbehoud te accepteren en hoopt nu „een grote dikke streep" te zetten onder alles wat er de afgelopen maanden is misgegaan. Ook interimvoorzitter Ruud Koole noemt het rapport „een welkome bijdrage" aan het herstel van de PvdA. De tien opdrachten van de commissie, onder meer over de verbetering van de kandidaatstelling en de wijze van campagnevoeren, worden door het bestuur omarmd.

Volgens de commissie kampt de PvdA na de grote verkiezingsnederlaag van 2002 nog steeds met een tekortschietende regie, een onduidelijke identiteit en een ’inhoudelijk tekort’. De verkiezingscampagne ging mis door een gebrek aan organisatie en een onduidelijke structuur. Er werd een reeks mediamissers gemaakt. De „onhandige communicatie en onderschatting van de elecorale gevoeligheid" van het plan om een AOW-heffing in te voeren, vormde het dieptepunt.

Bos liet zich begeleiden door elkaar tegensprekende adviseurs en luisterde ook niet altijd even goed. De inmiddels afgetreden partijvoorzitter Michiel van Hulten, die formeel campagneleider was, slaagde er niet in de leiding naar zich toe te trekken. De persvoorlichting was gebrekkig. De PvdA maakte onvoldoende gebruik van de mogelijkheden van de Stemwijzer. Het optreden van Bos, die in spijkerbroek op verkiezingstournee ging, botste met het imago van aanstaand premier.

Ook op de kandidatenlijst van de PvdA heeft de commissie-Vreeman kritiek. Er werd te strak vastgehouden aan de man-vrouw-verdeling en de regionale afkomst, en te weinig op kwaliteit gelet. Zo stond Tichelaar, de huidige fractieleiderop nummer 17. Een harde aanvaller á la CDA’er Verhagen ontbrak in de top van de lijst.

De commissie voegt daaraan toe dat ook met een goede campagne de PvdA waarschijnlijk niet de grootste was geworden bij de verkiezingen. Ze wijst erop dat andere middenpartijen, zoals CDA en VVD, ook verloren ten koste van flankpartijen als SP en ChristenUnie. In andere landen hebben sociaaldemocratische partijen het eveneens moeilijk.

Deze enigszins vergoelijkende passage is op advies van Bos en andere leden van de PvdA-top op het laatste moment aan het rapport-Vreeman toegevoegd. Voor een van de acht commissieleden, Hooge, was dat afgelopen weekend reden zich terug te trekken. Maar volgens commissievoorzitter Vreeman, burgemeester van Tilburg en ex-partijvoorzitter, is het rapport door de toevoeging alleen beter geworden.

De commissie beveelt de partij onder meer aan om in het vervolg bij de kandidaatstelling meer te letten op politiek-inhoudelijk gewicht. Ook moet er een heldere campagnestructuur komen. De PvdA moet permanent campagne voeren, niet alleen in verkiezingstijd. De politiek moet „met passie" bedreven worden, zonder „handige electorale truukjes", zoals Vreeman het uitdrukte. Inhoudelijk moet de PvdA werken aan een scherper sociaaldemocratisch profiel.

De commissie heeft voor haar onderzoek gesproken met ongeveer tachtig personen. Onder hen waren ook CDA-campagneleider De Vries en zijn VVD-collega Hoogervorst. Vreeman zegt van De Vries te hebben opgestoken dat een campagne beter werkt als ze wordt aangestuurd door „één professional met een vertrouwensmandaat", in plaats van door allerlei groepjes adviseurs.