„De bouw van de Afsluitdijk maakte de inpoldering van Flevoland mogelijk”, zegt De Hartog. „Er was geen eb en vloed meer in het IJsselmeer, dus de aanleg van dijken was relatief eenvoudig.” Grote delen van het IJsselmeer werden drooggelegd. Het oorspronkelijke hoofddoel was nieuwe landbouwgrond. Maar het nieuwe land kreeg nog een functie: het zou gaan dienen als overloopgebied van Amsterdam.De hoofdstad wordt na de Tweede Wereldoorlog in hoog tempo volgebouwd. De woningnood wordt nijpend. Maar in de nieuwe polders ligt voldoende bouwgrond. Het oog van de ontwikkelaars valt op Lelystad, op dat moment nog maar een klein dorp. Het moet een moderne stad worden, gericht op huishoudens met twee auto’s.

De Hartog: „Het zou een heel andere plaats worden dan Emmeloord. Dat is in de jaren ’40 en ’50 ontwikkeld en gericht op het gebruik van de fiets. Alle dorpen rond Emmeloord liggen op even grote, aan te fietsen afstand van die plaats.” Lelystad wordt een autostad. „Er kwam een strak stadsplan. De wijken werden ontsloten door brede wegen, terwijl in de jaren ’60 en ’70 nog lang niet iedereen een auto had.”

Ook worden het centrum, de wijken en de winkelcentra zorgvuldig van elkaar gescheiden. Dat probeert de gemeente momenteel te veranderen. Lelystad wil een sterkere samenhang creëren tussen woonwijken en het centrum.

Almere, dat in de jaren ’70 en ’80 wordt opgezet, heeft weer een totaal ander karakter. „In die jaren werd duidelijk dat we zorgvuldiger met de spaarzame middelen om moesten gaan.” Na Emmeloord met de fiets en Lelystad met de auto, moet in Almere het openbaar vervoer in het middelpunt staan, om het energieverbruik terug te dringen.

De Hartog, stedenbouwkundige van beroep, is een van degenen die aan de wieg van Almere stonden. Eerst vanuit een kantoor in Lelystad, later vanaf de open vlakte in Zuidelijk Flevoland. „Toen ik er kwam was de polder nog leeg. Daar moet je dan een stad voor bedenken. Het enige waarop we ons konden oriënteren, waren de hoogspanningsmasten. Meer was er niet. We konden er alleen komen over een dijk en over landbouwwegen.”

Voor de voornamelijk jonge mensen die aan de ontwikkeling werken, ligt er een grote uitdaging. „Alles moest in hoog tempo worden bedacht. Wat ik tekende, werd bij wijze van spreken meteen uit mijn handen gerukt en gebouwd. Het was een leuke tijd waarin je je creativiteit kwijt kon. Er heerste echt een pioniersgeest.”

Het bijzondere aan Almere is dat de stad uit meerdere kernen bestaat, die afzonderlijk goed moesten kunnen functioneren. Zo moest bijvoorbeeld in elk van de stadsdelen een kerk worden ingepland.

„We begonnen met Almere-Haven. Dat moest een minder zakelijke vormgeving krijgen dan Lelystad. We keken naar de kwaliteit van oude Zuiderzeestadjes, zoals Edam.” Niet voor niets heeft een gracht in Almere-Haven veel weg van een grachtje in Edam. Bovendien werd ingezet op milieuvriendelijkheid door de komst van busbanen.

Almere-Haven, dat 25.000 inwoners kreeg, werd een proeftuin voor twee andere stadsdelen: Almere-Stad en Almere-Buiten, met respectievelijk, 100.000 en 50.000 inwoners. Bovendien wordt op dit moment ook aan twee andere stadsdelen gewerkt: Almere-Poort en Almere-Hout. „Zo konden we inspelen op het feit dat in de loop van de jaren de visies op de bouw van een stad veranderen. Door de stad in fasen te bouwen, konden we elk stadsdeel aanpassen aan de wensen van de tijd.”

De verschillen zijn volgens hem in de stadsdelen goed zichtbaar. „Almere-Haven was gericht op de gedachte van een humanere stad. Almere-Stad moest zakelijker zijn en kreeg belangrijke voorzieningen zoals een ziekenhuis, stadhuis en hoofdwinkelcentrum. Almere-Buiten is sober van opzet. Dat komt doordat het begin jaren ’80 economisch tegenzat.”

Tussen de stadsdelen kwamen gebieden voor bosbouw en landbouw. Ook werden natuurgebieden ingepland. „Het groen is nog steeds een van de grote kwaliteiten van Almere.”

Dit is het derde deel in een serie over de totstandkoming van de Afsluitdijk en de gevolgen daarvan.