„Geraffineerd.” Zo omschreef rechter R. Elkerbout van de Haagse rechtbank het gedrag van Richard H. De man had diverse geheime relaties met vrouwen. Een Poolse vrouw zou in april 2005 bij hem langskomen, thuis in Den Haag. Om zijn verhouding niet uit te laten komen, besloot de Zoetermeerder zijn eigen vrouw Claudia (31) en twee dochtertjes Marieke (5) en Charlotte (3) te doden. Hij begroef de lichamen in een Brabants recreatiepark. Daags na het gruweldrama deinsde hij er niet voor terug om zijn schoonfamilie via een sms te melden dat het „fantastisch” ging met zijn kinderen.Was Richard H. ziek in zijn hoofd? Diverse deskundigen hebben zich daarover uitgelaten. Zeker drie wetenschappers achtten de man volledig toerekeningsvatbaar, een andere deskundige dacht er anders over. Opvallend is in ieder geval dat deskundigen van het Pieter Baan Centrum, de observatiekliniek van justitie, geen ernstige psychische stoornis bij de man konden vaststellen.

De rechtbank in Den Haag schonk dan ook klare wijn en legde H. levenslang op. Sinds vrijdag is dat vonnis weer van tafel. Het Haagse gerechtshof vindt dat H. wel wat mankeert en veroordeelde de man tot twintig jaar cel en tbs. Volgens het hof is H. verminderd toerekeningsvatbaar. Hij zou onvoldoende geestelijke vermogens hebben om de moorden te voorkomen. Een en ander betekent dat de man na twee decennia weer op straat kan lopen.

Het gerechtelijk oordeel van het hof is een regelrechte klap in het gezicht van de nabestaanden en roept vragen op. Hebben diverse deskundigen niet klip en klaar gezegd dat de Zoetermeerder wel degelijk inzag wat voor misdaden hij pleegde? Beseffen de raadsheren dat delinquenten een gedragswetenschapper voor het lapje kunnen houden? Probeert het hof niet te snel te zoeken naar een medische verklaring voor misdadig gedrag?

Recent legde rechter mr. H. Abbink, werkzaam bij het hof in Arnhem, de vinger bij de redeneertrant van menig rechter. Volgens Abbink, orthodox christen, proberen nogal wat seculiere magistraten krampachtig een medische verklaring te vinden voor crimineel gedrag. Daardoor worden misdadigers niet ten volle verantwoordelijk gehouden voor hun gedrag. Klaarblijkelijk leidde een dergelijk mechanisme tot de beslissing van het hof in Den Haag in de zaak van Richard H.

Vaker rijst de vraag wat voor konijn gedragsdeskundigen uit de hoed toveren in strafzaken. Diverse deskundigen meenden bijvoorbeeld dat Volkert van der G., moordenaar van Pim Fortuyn, symptomen zou hebben van de ziekte van Asperger, zonder dat ze Van der G. hadden gesproken. Later bleek dat er geen sprake van de aandoening was.

De werkwijze van het Pieter Baan Centrum ligt meer dan eens onder vuur. Zo veegde prof. dr. de Jong de vloer aan met rapportages over allochtonen. Onderzoekers zouden vooral met een Nederlandse bril op tot hun conclusies komen. Hij kwam met het voorbeeld van een deskundige die oordeelde dat een Surinaamse verdachte een haast ziekelijke relatie met zijn moeder zou hebben. Nonsens, vond De Jong. In Surinaamse kringen is een hechte moeder-zoonrelatie heel gewoon.

In de zaak van Richard H. overweegt het openbaar ministerie, dat levenslang had geëist, naar de Hoge Raad te stappen. Het zou alleen al in de ogen van de nabestaanden rechtvaardig zijn dat de Zoetermeerder alsnog voor altijd achter de tralies verdwijnt. Hij verdient het nadeel van de twijfel.