De apen zijn in paniek geraakt, maar waarvan weet niemand. Zelfs voor hun favoriete voer komen ze de rotsen niet af. Niemand speelt, niemand vecht, er wordt alleen veel gevlooid. Af en toe staat een van de mannetjes op om een tijdje achterdochtig naar de savanne voor hen te kijken. De andere mannetjes kijken mee en rennen dan met veel herrie terug naar hun veilige rotsplek.Tot vrijdagmorgen aten ze alleen het broodnodige. Af en toe werkten ze achteloos een hapje naar binnen. „Normaal grissen ze alles bij elkaar en proppen ze haastig hun wangzakken vol”, zegt Wybren Landman van Dierenpark Emmen. Maar vrijdagmiddag maakten ze met elkaar een doos pruimen soldaat. In de nacht van donderdag op vrijdag bezochten ze stiekem hun nachtverblijf om iets lekkers op te pikken. Sporen van uitwerpselen verraadden hen.

Belangstellenden sturen de wildste suggesties over de oorzaak naar Dierenpark Emmen. De bavianen zouden aardschokken hebben gevoeld, ufo’s hebben gezien, last hebben van de overgang van winter- naar zomertijd of een natuurramp voelen aankomen.

In plaats van aan ufo’s denkt biologe Wineke Schoo, hoofd van de apenafdeling van Burgers’ Zoo, eerder aan mensen die na sluitingstijd onverwacht langs het apenverblijf liepen. „Je weet het niet. Bavianen schrikken soms al van een stammetje dat in het water drijft, omdat ze denken dat het een slang is. Van een deurtje dat een andere kleur krijgt, kunnen ze van streek raken.”

Dat is allemaal niet gebeurd, weet Landman van het dierenpark. Er is niet geverfd en niets veranderd. „Na sluitingstijd zitten de dieren binnen, in elektrisch beveiligde hokken. Ze kunnen geen onverwachte bezoekers hebben gezien.” De bavianen zijn dus overdag ergens van geschrokken. Op de savanne lopen dezelfde giraffes, neushoorns en zebra’s als altijd.

Wat de theorie van een naderende natuurramp betreft, het is waar dat apen die eerder voelen aankomen dan mensen, erkent Wineke Schoo. „Denk maar aan de tsunami van 2004. Toen zijn er geen dode apen en olifanten gevonden. Die hadden zich lang van tevoren in veiligheid gebracht.” Dat de angst van de Emmer apen met zoiets te maken heeft, gelooft Schoo niet. „Dan had die ramp nu toch wel moeten gebeuren.” En een aardschok zou wel gemeten zijn door de apparatuur, denkt ze.

De structuur binnen een bavianengroep laat een actie er snel uitzien als een massahysterie. Mantelbavianen leven in harems, die elk bestaan uit een mannetje met één tot tien vrouwtjes en hun jongen. Verwante mannetjes werken samen in een zogenaamde clan. De clans sluiten zich aan bij een aantal andere clans: dat wordt een band. Een groep van die bands vormt samen een troep. De 120 bavianen in Dierenpark Emmen vormen een natuurlijke groepsgrootte.

Bavianen leven op de grond. In het oerwoud moeten ze reageren op elke noodkreet, zegt Landman. „In een club lijken ze tenminste nog wat tegenover een leeuw.” Pionieren doe je niet als aap. Voor je het weet raak je de weg kwijt en word je opgegeten.

De angst van een baviaan kan na een uurtje over zijn, maar kan ook dagen duren. In Burgers’ Bush -waar op dit moment wel gorilla’s, maar geen bavianen wonen- hebben ze nooit zo’n langdurige paniek meegemaakt. In Emmen is het vaker gebeurd: in 1994 en 1997 klommen de apen massaal in bomen, waar ze dagenlang bleven. Toen ging het na een dag of vier vanzelf over.

„Je kunt weinig doen. Pas zodra de aap die het gevaar heeft aangegeven zegt dat de kust veilig is, vertrekken ze”, zegt Schoo. „Je kunt ze proberen te lokken met voer, maar als ze niet komen, houdt het op. Wachten is het enige wat erop zit. Hopelijk gaat het niet vriezen. Zolang ze eten is er dan niets aan de hand.”