Het scenario van de eerste grootschalige oefening in de Groene Harttunnel is angstaanjagend. Een hogesnelheidstrein botste met een behoorlijke vaart op een onbekend object op het spoor. Vlak voordat hij het bewustzijn verloor, kon de machinist nog een noodsignaal afgeven.In de trein is het een ravage. Mensen strompelen gillend en huilend door het gangpad. Een man kijkt verdwaasd naar zijn schouder. Zijn afgerukte arm ligt een paar meter verder in het gangpad. Op de grond liggen mensen die niet meer bewegen. Als de ongedeerde en lichtgewonde reizigers eindelijk de treindeuren hebben geopend, strompelen ze in paniek naar de vluchtschacht bij Benthuizen.

Daar blijkt de vluchtdeur niet open te kunnen. Enkele stevige knapen laten zich met hun volle gewicht tegen de deurhendel vallen. Zonder resultaat. De deur zou moeiteloos moeten opengaan, maar blijft potdicht.

„Dat is het eerste leermoment van deze oefening”, zegt oefenleider A. Mantel lachend. Mantel geeft zijn commentaar in de filmzaal van het informatiecentrum voor de HSL en de A4 bij Leiderdorp. De media en andere genodigden mogen de oefening niet van dichtbij meemaken maar alleen via een videoverbinding. Dat valt tegen: slechts een kleine tien minuten durende film moet een beeld geven van de gespeelde wanhoop en hectiek in de tunnel.

Ook bij de ingang van de tunnelbuis, vlakbij het informatiecentrum, is niet veel te zien. De geneeskundige hulpdiensten hebben hun noodhospitaal op grote afstand van de ingang opgezet. Het wemelt er van de gele ambulances met bijbehorend personeel in felgekleurde pakken. Tussen de rails is een soort laad- en losstation gemaakt. Gewonden die niet op eigen kracht uit de vluchtschacht kunnen komen, worden met een geconfisqueerde trein opgehaald en naar het noodhospitaal gebracht.

De gewondentrein laat echter op zich wachten. Dat is het tweede belangrijke leermoment van de oefening: de afvoer van gewonden duurt te lang. Als de trein eenmaal is aangekomen, krioelen de hulpverleners als mieren om de trein heen. De lichtgewonden worden per bus afgevoerd, de zwaargewonden per ambulance. In totaal doen 250 figuranten en 100 hulpverleners aan de oefening mee.

Rond de klok van zessen is de oefening afgelopen. De persconferentie in het gemeentehuis van Rijnwoude is dan al begonnen. Van daaruit coördineerde burgemeester A. Hommes van Rijnwoude de oefening. Ze zegt „niet geheel ontevreden” te zijn over het verloop van ”Onderweg”. „Het is een complexe situatie, die gloednieuw is voor onze hulpdiensten, maar ze brachten het er redelijk vanaf.”

Helemaal nieuw is de situatie niet. De brandweerlieden van de omliggende korpsen in Benthuizen, Hazerswoude-Rijndijk, Leiden en Leiderdorp hebben een veelomvattend trainingsprogramma achter de rug, waarbij gebruik gemaakt werd van computersimulaties. Volgens burgemeester M. Zonnevylle van Leiderdorp doen de vrijwillige brandweerkorpsen niet onder voor hun fulltime collega’s. „Vorige maand was er een automatisch brandalarm in de buurt van de schacht bij Achthoven. Ruim binnen de gestelde acht minuten waren er vier brandweerpelotons aanwezig.”

Om de tunnel te kunnen gebruiken heeft de Hogesnelheidsalliantie, de joint venture van de NS en Schiphol die de lijn gaat exploiteren, een gebruiksvergunning nodig. Voordat Zonnevylle die wil afgeven, moeten volgens hem eerst enkele „akkefietjes” worden opgelost. „De elektriciteit moet bijvoorbeeld makkelijk van de bovenleiding kunnen worden gehaald.”

Ook is Zonnevylle nog niet overtuigd van de veiligheid van de treinen. Specifiek gaat het dan om het motorcompartiment. „Als daar brand uitbreekt, moet de tunnel minstens vijftien minuten rookvrij blijven, zodat mensen kunnen ontkomen. Maar ik ga ervan uit dat alles op tijd klaar is en we die vergunning gewoon kunnen afgeven.”