Het lijkt tegenstrijdig: Twee natuurbeschermers kijken lachend toe hoe een serie grote eiken één voor één wordt omgezaagd, langs de Harnsesteeg bij Ede.Bart Dingemanse en Jaap Dirkmaat, beiden van stichting Landschapswacht, zijn in hun nopjes met de ingrepen van de kettingzaag. „Hier wordt een prachtige oude houtwal in ere hersteld. De eiken die nu omgaan zijn veel te hoog geworden.”

De verhoging waarop de nog resterende bomen staan, doen niet vermoeden dat het hier gaat om een eeuwenoud landschapselement. Dirkmaat: „Een cultuurhistorisch monument.”

Zijn stichting bekostigt de restauratie van deze houtwal. Vroeger werden houtwallen goed onderhouden door de boeren, omdat dat veel hout opleverde, legt hij uit. „Om mee te stoken of te bouwen. Maar sinds de kolen en de elektriciteit kwamen, is dat voorbij. Boeren laten de bomen nu veel te ver uitgroeien. Niet slim, want de bomen nemen vaak veel licht weg op hun weilanden.”

De boer van Harnsesteeg 13 zal dan ook blij zijn dat de Landschapswacht de wal op eigen kosten herstelt, denkt Dirkmaat. „Al het hout is voor hem. En hij hoeft ook niet meer bang te zijn dat die bomen met storm op zijn huis waaien.”

Nu is het wachten tot allerlei dieren en planten op de houtwal afkomen. „Vooral kleine dieren als salamanders, vogels en soms wel zeven muizensoorten. Maar ook planten als de bosanemoon en de wilde hyacint, diverse mossen en paddenstoelen. Die gedijen prima tussen de lage begroeiing.”

De Landschapswacht ontfermt zich landelijk over meer dan twintig soorten oude afbakeningen. Van graftwallen, eswallen en tuunwallen op Texel, tot oude landweren uit de Middeleeuwen. Dirkmaat: „De landschapswaarde van dit soort streekgebonden afscheidingen is ongekend. En de kennis ervan verdwijnt in hoog tempo.”

Vorige week nog schreef de Landschapswacht samen met de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap een brandbrief naar de kabinetsonderhandelaars. Grootste probleem is volgens hen het razendsnel verdwijnen van de boeren in ons land „met enkele tientallen per week.” Daarmee valt ook het onderhouden van landschapselementen weg.

Maar is een boer wel blij met extra werk aan een houtwal? Ab Hendriksen aan de Bovenbuurtweg in Bennekom wel. Hij onderhoudt er al jaren een op zijn land, samen met een zogeheten essensingel: een strook lage bomen in het weiland. Met subsidie van de gemeente Ede, dat wel. „Je bent immers ook een flinke lap grond kwijt. Maar ik kan het hout ook goed gebruiken, voor de kachel. En de koeien vinden het er ’s zomers heerlijk in de schaduw”, aldus Hendriksen.

De provincie is minder enthousiast over de wallen, financieel gezien dan. Dirkmaat: „En dat geldt helaas voor heel veel provincies in dit land, die vaak als eerste verantwoordelijk zijn voor het landschapsbehoud. Terwijl ze enige miljarden hebben overgehouden aan de verkoop van energiebedrijven.”

Vooralsnog moet de Landschapswacht zelf het heft in handen nemen. Gisteren werd begonnen met het eenmalige herstel van in totaal dertig monumentale landschapselementen, zoals de houtwal in Ede. Dirkmaat: „In de hoop dat boeren er weer enthousiast over worden.” Lachend: „Als de gasprijs zo blijft stijgen, zal dat vanzelf gaan.”

Ook een oude Maasheg bij Mook in Noord-Brabant werd gisteren hersteld. Dat is een heg van meidoornstruiken, waarvan de takken in elkaar worden gevlochten. Onverwoestbaar, volgens de makers. „Daar breekt nog geen stier doorheen.”

Ludieke middelen schuwt de Landschapswacht niet in zijn strijd voor de natuurlijke afscheidingen. De stichting wil straks een groot bord gaan plaatsen op de vernieuwde houtwal bij Ede, met de tekst ”De provincie Gelderland heeft geweigerd hier aan mee te betalen”. Dirkmaat: „En dat laten we dan een paar jaar staan. Hopelijk schrikken de provinciebestuurders hard genoeg als ze die borden tijdens een fietstochtje her en der tegenkomen.”