In de acht jaar dat Staal (1947) commissaris was, ontwikkelde hij een duidelijk stokpaardje: de traagheid van bestuurlijk Nederland. Het kan anders, meent Staal. „Als ik bij een project betrokken ben, doe ik er alles aan slepende procedures te voorkomen.” Hij wijst op projecten in het Heuvelruggebied -zoals de nieuwe bestemming voor vliegbasis Soesterberg- waarbij een kleine twintig partijen zijn betrokken. Dat kan veel traagheid opleveren, maar het proces verliep voorspoedig. Zijn geheim: besluitvorming en inspraak strikt gescheiden houden. „We zijn te snel bang dat we mensen voor het hoofd stoten. We durven geen knopen door te hakken als niet iedereen het ermee eens is. Inspraak is daarmee verworden tot besluitvorm.”In zijn afscheidsrede van de Staten sneed Staal vanmiddag echter ook nieuwe onderwerpen aan. Een daarvan: stop bouwen in de Randstad.

Waarom gaat de bouw in het Groene Hart nog steeds door?
„Er worden geen echte keuzes gemaakt. Waarom bouwen we niet in het noorden? Durf nu te kiezen, anders hebben we in 2020 zeker een probleem. Het is te makkelijk om maar te blijven zeggen: De Randstad is de motor van de economie.”

Die motor moet dus verplaatst worden naar de noordelijke provincies?
„Maak die motor groter, zou ik zeggen. Zeker in het digitale tijdperk waarin we leven moet dat mogelijk zijn.”

Een betere bereikbaarheid van het noorden noemt Staal onontbeerlijk. „Ik doel op een hogesnelheidslijn. Dat is niet futuristisch; elders in Europa kan het al lang.”

De scheidende commissaris was direct betrokken bij de benoeming van SGP-burgemeester Noordergraaf in Soest. Een gemeente die het zonder grote vertegenwoordiging van de staatkundig gereformeerden in de gemeenteraad moet stellen.

Waar let u op bij een burgemeestersbenoeming?
„Ik kijk altijd allereerst of iemand geschikt is. Op basis daarvan maak ik een selectie. Voldoet iemand aan de vereisten, dan is zijn politieke richting niet belangrijk meer. Daarbij kijk ik natuurlijk wel naar de gemeente. Neem Bunschoten; daar moet je geen burgemeester neerzetten die een afkeer heeft van de kerk.”

Bij zijn komst naar Soest ontstond commotie over Noordergraafs bezoek aan een mis. Wat vindt u daarvan?
„Zo’n bezoek hoort gewoon bij de taak van een burgemeester. De ophef vanuit de SGP vind ik onverdraagzaam, ook al kom ik zelf uit christelijke kring en begrijp ik zo’n standpunt. Maar mensen moeten zich realiseren dat de wereld groter is dan de kerk. Noordergraaf is ook burgemeester van rooms-katholieke Soestenaren. En bovendien, van een rooms-katholieke burgemeester verwacht ik ook dat hij een afscheidsreceptie van een dominee uit SGP-kringen bezoekt.”

Dus een burgemeester moet zijn persoonlijk geloof aan de kant zetten?
„Dat zijn rigide gedachtespinselen. Waarom zou iemand zijn geloof verloochenen als hij naar de mis gaat?”

Maar als hij daarvan overtuigd is?
„Dan moet zo iemand geen burgemeester worden. Ik heb respect voor SGP’ers die niet naar een rooms-katholieke dienst willen, maar dan moeten zij de consequenties dragen. Ook moet een SGP’er die wel burgemeester wordt, van zijn partijgenoten de ruimte krijgen die bij burgemeesterschap hoort.”

Staal had als oud-politiecommissaris baat bij zijn verleden. „Je hebt uit ervaring vrij snel in de gaten hoe mensen met elkaar omgaan. Daardoor wist ik sneller hoe ik mensen die qua mening uit elkaar lagen, met elkaar kon verbinden. En zo konden misverstanden uit de weg worden geruimd.”

De toekomst van zijn partij, D66, ziet de Maarssenaar optimistisch tegemoet. „Voor progressieve liberale politiek zijn altijd zo’n veertien zetels beschikbaar geweest. Die moet D66 terugkrijgen.” De partij heeft zich naar zijn mening de afgelopen tijd te veel geconcentreerd op één punt: bestuurlijke vernieuwingen, zoals een gekozen burgemeester. „Ik vind dat een modegril. Een benoemde burgemeester is onafhankelijker en vrijer en kan een apolitiek geluid laten horen.” En, verwijzend naar zijn favoriete onderwerp: „Hij kan zorgen dat er meer voortgang in het bestuur zit.”